بافت فرش دستباف یا همان قالیبافی از دیرباز با فرهنگ و آداب رسوم کویرنشینان انس داشته و سایه‌سار دیوارهای کاهگلی شهر کهن و باستانی یزد، پناهگاه خنک برای دارهای قالی و هنر زیبای قالیبافان یزدی بوده است.
طنین دل‌انگیز ابزار قالیبافی همچون کلوزار (دفتنی)، پاکی (کاردک)، برپاکی (کارد) و ترکیب آن با صدای نقشه‌‌خوانی قالیبافان همواره در کوچه‌ها می‌‌پیچید اما امروز دیگر نه صدایی و نه آهنگی از این هنر ماندگار و قدیمی شنیده نمی‌شود یا اگر هست خیلی کمرنگ شده و رنگ باخته است.
درباره تاریخچه این هنر – صنعت اصیل ایرانی در استان یزد سیسیل ادواردز در کتاب مشهور قالی ایران درباره فرش‌‌های یزدی و سایر منسوجات آن آورده است: در آشور، ۱۴فرسنگی یزد، قالی بسیار زیبایی گسترده شده بود و ادامه می‌دهد بهترین فرش‌‌های دنیا در یزد ایران بافته می‌شود.
در سال ۱۸۰۱ میلادی که مصادف می‌شود با اوایل حکومت قاجار، در یک گزارش سری درباره تولیدات، صادرات و واردات ایران که توسط کمپانی هند شرقی ارائه شده بود؛ یزد، کاشان و طبس از مراکز بزرگ بافت قالی معرفی شدهاند.
با این تفاسیر می‌توان گفت شروع قالیبافی در شهر یزد به قبل از قاجاریه و ورود کرمانی‌‌ها به یزد باز می‌‌گردد. برخلاف بسیاری از منابع که ذکر می‌کنند فرشبافی از کرمان وارد یزد شده است، پیشینیه این هنر به قبل از قاجار می‌‌رسد. دلیل دوم آنکه یزدی‌‌ها برخلاف کرمانی‌‌ها از جفتی‌بافی در فرشبافی استفاده نمی‌کردند.
درباره وضعیت فعلی این هنر، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت یزد با اشاره به جایگاه ویژه صنعت فرش دستباف در این استان اظهار کرد: اکنون ۴۰ هزار بافنده در یزد فعالیت دارند و میزان تولید سالانه فرش دستباف به ۲۰۰ هزار متر مربع می‌‌رسد.
محمدکاظم صادقیان با بیان اینکه تاکنون ۶۵۰۰ نفر از بافندگان استان زیرپوشش بیمه قالیبافی قرار گرفته‌‌اند، افزود: تعداد ۲۹۱ پروانه کسب مرتبط با حوزه فرش دستباف صادر شده است و همچنین ۱۴۹ طرح مشاغل خانگی در حوزه فرش موفق به دریافت تسهیلات شدهاند. وی با تاکید بر لزوم تحول جدی در صنعت فرش دستباف استان گفت: فرش دستباف یزد نیازمند یک انقلاب واقعی است و همین که تاکنون این هنر- صنعت زنده نگه داشته شده، جای قدردانی دارد، اما نباید به وضعیت فعلی بسنده کنیم.
مدیرکل صمت یزد با بیان اینکه در حوزه فرش دستباف باید کمیته‌‌ای فنی تشکیل شود، خاطرنشان کرد: استان یزد به عنوان بخشی از زنجیره تامین فرش کشور، باید تیم‌‌های تخصصی در حوزه فرش دستباف تشکیل دهد و حتی در زمینه‌های فرهنگ‌‌سازی و تاریخ‌‌سازی نیز گام‌‌های جدی برداشته شود.
با این اوصاف، تقویت صادرات فرش دستباف یزد و احیای سهم آن در بازارهای جهانی، توجه ویژه و تحولات اساسی با نگاهی نوین همراه با هم‌‌افزایی میان نهادهای مسوول و فعالان این حوزه با هدف توسعه پایدار در این هنر- صنعت نیاز است.
همچنین در توسعه حقیقی هنر -صنعت فرش دستباف یزد، بهره‌‌گیری از فناوری‌‌های نوین در تمامی مراحل تولید و عرضه فرش دستباف، از نخ تا فروش ضروری است تا رشد پایدار و حرفه‌‌ای این صنعت اصیل را به عنوان پرچمدار و موتور محرکه توسعه اقتصادی صنایع دستی استان شاهد باشیم.