اکوایران: پس از کش و قوس‌های فراوان، درخواست فعالان حوزه صادرات فرش و صنایع‌دستی مبنی بر رفع مشکل تعهد ارزی و تسهیل بازگشت به بازارهای جهانی مورد پذیرش قرار گرفت. بر این اساس، صادرکنندگان فرش و صنایع‌دستی تنها به میزان ارزش مواد اولیه داخلی مصرف‌شده در تولید ملزم به رفع تعهد ارزی خواهند بود.
به گزارش اکوایران؛ این تصمیم در راستای رفع یکی از مهم‌ترین موانع صادرات این گروه کالاها اتخاذ شده است. فعالان این حوزه معتقدند ماهیت خاص فرش و صنایع‌دستی، که اغلب آثار هنری و منحصربه‌فرد هستند، با مدل‌های مرسوم صادراتی تطابق ندارد و اعمال روش بازگشت ارز حاصل از صادرات برای این بخش باید الگوی خاصی تعریف کرد.
به گفته فعالان این بخش فرش و صادرات آن، موضوعی فراتر از تجارت صرف است و به‌عنوان بخشی از هویت و شناسنامه ملی کشور شناخته می‌شود. فرش دستباف، به‌دلیل ظرفیت بالا در ارزآوری و اشتغال‌زایی، همواره جایگاه ویژه‌ای داشته است. زمانی این محصول بالاترین سهم را در میان کالاهای صادراتی کشور داشت، اما امروز این جایگاه تضعیف شده و صادرات آن از حدود دو میلیارد دلار در دهه ۷۰، به ۴۰ میلیون دلار کاهش یافته است.
در نشست خبری کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران فعالان این بخش با اعلام این خبر به این نکته اشاره کردند که پس از ماه‌ها پیگیری بخش خصوصی، تعهد ارزی صادرکنندگان فرش و صنایع‌دستی به میزان ارزش مواد اولیه کاهش یافت.
مرتضی حاجی‌آقا میری، رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران با اشاره به رفع تعهد ارزی فرش و صنایع‌دستی گفت: پیمان‌سپاری ارزی یکی از مهم‌ترین مشکلات حوزه صادرات فرش و صنایع‌دستی و یکی از عوامل اصلی کاهش شدید میزان صادرات آن‌ها بوده است.
حاجی‌آقا میری به بند ک تبصره ۹ قانون بودجه سال 1402 اشاره کرد که «اخذ هرگونه تعرفه و عوارض صادراتی و الزام به پیمان‌سپاری ارزی در خصوص صادرات صنایع‌دستی به‌جز میزان ارزش مواد اولیه مصرف‌شده ممنوع است. این حکم نافی تعهد صادرکنندگان موضوع تبصره (۶) ماده (۱۲) قانون اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب دهم بهمن‌ماه 1400 نیست. همچنین صادرکنندگان ملزم به رعایت ضوابط و مقررات بانک مرکزی هستند.» البته این بند در بودجه 1403 حذف شد.
او ادامه داد: اجرای این ماده‌قانونی، باید از اول فروردین انجام می‌شد؛ اما با مقاومت شدیدی که در بخش‌های مختلف دولت، ازجمله بانک مرکزی، وجود داشت، با پیگیری‌های بخش خصوصی، درنهایت ۱۵ بهمن آن سال اجرا شد.
رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران افزود: با مخالفت سازمان برنامه‌وبودجه، این موضوع در قانون بودجه ۱۴۰۳ هم قرار نگرفت؛ اما در آخرین روزهای دولت سیزدهم، در جلسه ۲۶ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳، اصلاحی در آیین‌نامه اجرایی تبصره ۶ بند ه ماده ۲ مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز انجام و پنجم خردادماه سال گذشته ابلاغ شد. باز هم تعهد ارزی صنایع‌دستی، ازجمله فرش، به‌اندازه ارزش مواد اولیه کاهش پیدا کرد.
به گفته حاجی‌آقا میری، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آغازگر اجرای این سیاست بود؛ هر چند در ابتدا تلاش می‌کرد تا فرش را از این معافیت مستثنی کند؛ آن‌ها اصرار می‌کردند که صنایع‌دستی به‌استثنای فرش مشمول این سیاست شود. به‌هرحال باز هم مقاومت‌هایی که در دولت و بانک مرکزی وجود داشت باعث شد که این هم اجرا نشود، تا اینکه با پیگیری‌هایی که بخش خصوصی، اتاق ایران، کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق ایران و کنفدراسیون صادرات ایران، در اسفندماه سال گذشته، صنایع‌دستی و فرش دستباف به‌اندازه ارزش مواد اولیه کاهش تعهد ارزی پیدا کردند.
یک مانع برطرف شد
حاجی‌آقا میری در پاسخ مبنی به اینکه کاهش تعهد ارزی به‌تنهایی می‌تواند صادرات فرش را از رکود خارج کند یا نیازمند اصلاحات مکمل دیگری است، عنوان کرد: کاهش تعهدات ارزی، فارغ از اینکه ما به چه بازارهایی صادرات داریم، موانع را از جلو پای صادرکننده برمی‌دارد و در واقع، در حال حاضر یک مانع بزرگ را برطرف می‌کند.
او تأکید کرد: هیچ‌کس منکر این نیست که ارز حاصل از صادرات باید به کشور بازگردد و تحت نظارت دولت باشد ولی باید به واقعیت‌های هر صنعتی توجه شود.
رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران درباره آمار صادرات فرش در ایران هم گفت: آمار صادراتی نشان از تنزل این صنعت دارد؛ بعد از وضع تحریم‌های آمریکا در سال 1397 صادرت تنزل یافت و به‌صورت فزاینده و با شیب تندی در حال پیشروی است، امیدواریم در دولت فعلی سیاستی اتخاذ شود که به رشد و بازگشت به بازار جهانی فکر کنیم. ارزش صادرات فرش دستبافت ایران حدود 40 میلیون دلار است.
حاجی‌آقا میری درباره سهم فرش دستباف ایران در بازارهای جهانی گفت: سهم ما در بازارها معین افت شدیدی کرده اما هنوز به‌طور کامل سهم ما در اختیار رقبا قرار نگرفته است. ما باید توانمند شویم و به بازارها برگردیم.
او با توضیح تفاوت صادرات فرش و صنایع‌دستی با سایر کالاها به این نکته اشاره کرد که امکان فروش فرش و صنایع‌دستی به‌صورت نمونه وجود ندارد و این محصولات به‌عنوان آثاری هنری و منحصربه‌فرد، فرآیند بازاریابی آن‌ها تازه پس از خروج از کشور آغاز می‌شود گفت: معمولا این کالاها از انبار داخلی خارج و به نمایشگاه‌ها یا انبارهایی در کشورهای مقصد منتقل می‌شوند تا در همان‌جا مشتری جذب شود. با این حال، به‌دلیل صدور اظهارنامه گمرکی هنگام خروج، صادرکننده متعهد به بازگشت ارز می‌شود؛ در حالی که هنوز فروش قطعی صورت نگرفته و زمان فروش نیز مشخص نیست. به گفته حاقی آقامیری هر سبک از فرش یا صنایع‌دستی ایرانی بازار خاص خود را دارد؛ برخی در منطقه خلیج‌فارس، برخی در اروپا، ژاپن یا شرق دور طرفدار دارند.
ارزش صادرات فرش از میلیارد به میلیون دلار رسید
در ادامه محمد لاهوتی، رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق ایران هم با اشاره به اینکه فرش دستبافت به لحاظ ارزآوری و اشتغال آفرینی جایگاه خوبی دارد به زمانی فرش بالاترین ارزش صادراتی داشت و در حال حاضر این جایگاه ازدست‌رفته و از دو میلیارد دلار صادرات در دهه 70 به 40 میلیون دلار رسیده است.
لاهوتی ادامه داد: بخش خصوصی و اتاق ایران و کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران با امکان قانونی موضوع فرش، تأثیر پیمان‌سپاری بر صادرات فرش، و تعهد ارزی که از عوامل مهم در کاهش صادرات فرش است را پیگیری می‌کند.
او تصریح کرد: امیدواریم دولت به صادرات فرش دستبافت با نگاه متفاوت، توجه کند. فرش و هنر، شناسه ایران است و باید برای حفظ آن تمام راهکارهای ممکن را در پیش گرفت تا شاهد اوج‌گیری صادرات فرش باشیم.
در ادامه رئیس کمیسیون صادرات غیرنفتی اتاق ایران هم گفت: برخی از مشکلات فرش دستبافت در ایران به مسئله تحریم آمریکا برمی‌گردد که در چندین نوبت عملی شده است ولی بخشی از مشکلات از داخل کشور بر این حوزه تحمیل‌شده است.
او در ادامه به رقبای فرش ایرانی اشاره کرد: فرش ایرانی، رقبای جدی دارد. مهم‌ترین رقیب ما هندوستان است که از غیبت ایران در بازار امریکا استفاده کرده و حتی توانسته ذائقه بازار را عوض کند ولی ازنظر کیفی فرش دستباف ایرانی بهترین فرش در جهان است.
