زنگ خطر رکود در اقتصاد ایران به صدا درآمد؟

اکوایران: روند شامخ در یک سال گذشته به طور کلی نمایانگر رکود در فضای اقتصاد کشور بوده و این شاخص در فروردین نیز نسبت به اسفند سال گذشته کاهش یافته است. این روند، ادامه وضعیت رکودی شامخ در 4 ماه انتهایی سال 1403 است.

به گزارش اکوایران، شامخ کل اقتصاد وقتی کمتر از رقم 50 قرار بگیرد یعنی رکود در اقتصاد کشور حاکم است. براساس گزارش اتاق ایران شاخص مدیران خرید یا به اختصار شامخ ، این شاخص در فروردین امسال معادل 48.4 محاسبه شده که در مقایسه با اسفند 1403 کاهش یافته است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال گذشته نیز در بیشتر ماه‌ها شامخ کل روایتی رکودی از وضعیت اقتصادی کشور داشته است. همچنین براساس برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس از رشد اقتصادی در سال 1403 در مقایسه با سه سال قبل‌تر، کاهش سرعت رشد اقتصادی کشور قابل مشاهده است. بنابراین همه این موارد نشان از زنگ خطر رکود در اقتصاد کشور است.

یافته‌های اتاق ایران حاکی از آن است که تأثیر تعطیلات نوروزی همه ساله در کاهش شامخ کل فروردین مشاهده می‌شود اما این تنها دلیل کاهش در فروردین 1404 نیست. مشکلات عمیق زیرساختی و اقتصادی از جمله ناترازی انرژی و قطعی برق در این کاهش نقش داشتند. علاوه بر این، نوسان نرخ ارز، دشواری در تأمین مواد اولیه و از سوی دیگر، کاهش قدرت خرید مصرف کنندگان موجب شده است بسیاری از بنگاه ها در سطوحی پایین تر از ظرفیت واقعی خود فعالیت کنند.

شامخ چیست؟

شامخ یا همان شاخص مدیران خرید هر ماه توسط اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران محاسبه می‌شود. این شاخص به وسیله یک پرسشنامه که توسط اتاق ایران میان مدیران صنایع مختلف توزیع شده ، تهیه می‌شود. در این پرسشنامه از مدیران خواسته می‌شود تا وضعیت 12 مولفه شامل پنج مولفه اصلی و هفت مولفه کمکی را در مقایسه با ماه قبل با انتخاب سه گزینه بهتر شده، تغییر نکرده و بدتر شده است ارزیابی کنند.

مولفه‌های اصلی این پرسشنامه شامل میزان تولید محصول، میزان سفارش‌های جدید، سرعت انجام و تحویل سفارش، موجودی مواد اولیه و میزان استخدام است.

مولفه‌های کمکی نیز عبارتند از قیمت مواد اولیه، موجودی محصول نهایی، میزان صادرات، قیمت محصولات تولیدی، مصرف حامل‌های انرژی، میزان فروش کالاها و انتظارات در مورد فعالیت‌های اقتصادی در ماه آینده است.

اگر شامخ بالاتر از 50 باشد به معنای رونق، پایین‌تر از 50 یعنی رکود و اگر برابر با 50 قرار بگیرد به معنای نه رکود و نه رونق است.

شامخ کل اقتصاد در وضعیت رکود

شامخ کل اقتصاد در اغلب ماه‌های سال گذشته پایین‌تر از 50 بوده است. همچنین این شاخص در فروردین سال جاری نیز کمتر از رقم 50 محاسبه شده است. در واقع از ابتدای سال گذشته تا فروردین ماه امسال در 10 ماه وضعیت رکود در محیط اقتصادی کشور حاکم بوده است.

اگر نگاهی دقیق‌تر به اعداد و ارقام شامخ کل اقتصاد در سال گذشته داشته باشیم متوجه می‌شویم که در خرداد ماه این شاخص به پایین‌ترین میزان در سال گذشته رسیده و معادل 45.4 برآورد شده است. علت این اتفاق احتمالا به افزایش تنش‌های سیاسی در آن دوره زمانی مرتبط است. بار دوم نیز در آذرماه 1403 باز هم به علت تنش‌های سیاسی شامخ به رقم 45.8 رسید.

براساس گزارش اتاق ایران در 4 ماهه انتهایی سال گذشته و فروردین امسال شامخ پایین‌تر از 50 ثبت شده که این امر به معنای استمرار وضعیت رکود در کسب و کارهای کشور است. از طرف دیگر شامخ فروردین سال جاری نسبت به اسفند 1403 نیز کاهش پیدا کرده و از 48.7 به 48.4 رسیده است.

نگاهی به وضعیت رشد اقتصادی در سال گذشته

محاسبات و پیش‌بینی مرکز پژوهش‌های مجلس از رشد اقتصادی در سال 1403 حاکی از آن است که کیک اقتصاد ایران در سال گذشته 2.8 درصد نسبت به سال 1402 بزرگتر شده است. رشد اقتصادی کشور در سال گذشته بدون احتساب نفت نیز برابر با 2.7 درصد بوده است.

با این‌حال سرعت رشد اقتصادی در مقایسه با سال‌های 1400، 1401 و 1402 کاهش یافته است. این اتفاق از نگاه بال پژوهشی مجلس هشداری به سیاست‌گذاران اقتصادی کشور محسوب می‌شود؛ چراکه کاهش سرعت رشد اقتصادی دارای عواقبی منفی برای رفاه و معیشت مردم خواهد بود.