اکوایران: ارزش معاملات سهام و صندوق‌های بورسی در مرداد ۱۴۰۴ به محدوده ۱۰۰ همت سقوط کرد؛ شاخصی که به‌عنوان دماسنج نقدشوندگی شناخته می‌شود و اکنون افت مستمر آن تصویری نگران‌کننده از کاهش عمق بازار، بی‌اعتمادی معامله‌گران و عقب‌نشینی پول‌های تازه به همراه دارد. انتظار می‌رود بعد از گزارش عملکرد بنگاه‌ها در مرداد ماه، این رکوردهای منفی جابه‌جا خواهند شد.
به گزارش اکوایران، ارزش معاملات ماهانه سهام و صندوق‌های سهامی در بازار سرمایه طی یک سال اخیر با روندی فرسایشی کاهش یافته و در مرداد ۱۴۰۴ تا حوالی ۱۰۰ همت عقب نشست؛ رصد این شاخص به‌عنوان دماسنج نقدشوندگی و مشارکت فعالان، اهمیت مضاعفی یافته زیرا افت پیوسته آن به‌طور مستقیم بر کیفیت کشف قیمت، عمق بازار و هزینه معاملات اثر می‌گذارد و تصویر دقیقی از جابه‌جایی ریسک و پول میان دارایی‌ها ارائه می‌دهد.
چرا رصد ارزش معاملات مهم است
ارزش معاملات یک شاخص ترکیبی از نقدشوندگی، اعتماد و عمق بازار است؛ زمانی که این شاخص پایین می‌آید، فاصله قیمتی سفارش‌ها افزایش می‌یابد، کشف قیمت کندتر و پرهزینه‌تر می‌شود و ضریب اطمینان نسبت به قیمت‌های تابلویی کاهش می‌یابد که نهایتا بر ارزش‌گذاری بنگاه‌ها اثر می‌گذارد.
همچنین این شاخص در تحلیل چرخه‌های ورود و خروج نقدینگی نقشی کلیدی دارد و با اتصال آن به سیاست‌های پولی و شوک‌های سمت عرضه، می‌توان فهم بهتری از علت‌العلل حرکات قیمتی بدون غرق شدن در نقش نوسانات شاخص‌های اسمی به دست داد.
روایت پیوسته روند
در نیمه دوم ۱۴۰۳ بازار با جهش‌های مقطعی نقدینگی مواجه شد. علت آن نیز تنها و تنها به اصرار وزیر سابق اقتصاد برمی‌گردد. عبدالناصر همتی به رغم همه‌ی فشارها، با راه اندازی بازار ارز توافقی سعی در حفظ سود در جیب تولیدکنندگان داشت.
وجود دو نرخ متفاوت ارز ـ یکی توافقی و دیگری بازار آزاد ـ عملاً انگیزه صادرات را از بسیاری از شرکت‌ها گرفته است. در شرایطی که تولیدکننده باید محصول خود را با هزینه‌های داخلی متأثر از نرخ بازار آزاد تهیه کند، الزام به بازگشت ارز با نرخ توافقی، مزیت نسبی را از بین می‌برد و سودآوری صادرات را مختل می‌سازد. این سیاست ارزی، فشار مضاعفی بر بنگاه‌های بورسی به ویژه صادرکنندگان وارد کرده است.
به همین دلیل، ارزش معاملات در آبان و آذر به‌ترتیب حوالی ۱۱۰ و ۲۳۷ همت ثبت شد و دی به ۲۷۷ همت رسید، و سپس در مسیر نزولی قرار گرفت که نشان‌دهنده کاهش پیوسته گردش پول و احتیاط فزاینده معامله‌گران است.
بعد از اتمام تعطیلات، رئیس جمهور آمریکا از آغاز مذاکرات با ایران سخن به میان آورد. واضحا اقبال به بازار سرمایه از 18 فروردین ماه آغاز شد و ارزش معاملات نیز به سطوح تکرار نشدنی میل کرد.
اما بعد از شوک ترامپ، متغیرهای کلان اقتصادی آینده بازار سرمایه را ترسیم می‌کنند. عواملی که در سال‌های اخیر هیچگاه همسو با بازار سهام همسو نبودند. در کنار اختلاف زیاد بین نرخ ارز آزاد و توافقی، شاید مهمترین متغیر تبیینی در افت ارزش معاملات طی ماه‌های اخیر، سطح بی‌سابقه نرخ‌های سود اسمی و مؤثر در اقتصاد است.
نرخ اوراق اخزا در خرداد ماه رکورد زد و به بالای 36 درصد رسید و در کنار آن دولت دست به انتشار اوراق خود در بستر بازار سرمایه زد. اتقاقی که به‌طور مکانیکی نرخ تنزیل در مدل‌های ارزش‌گذاری را بالا برده و نسبت‌های P/E تعادلی را پایین می‌آورد و سرمایه را به سمت سپرده و ابزارهای با درآمد ثابت سوق می‌دهد.
هنگامی که نرخ سود حقیقی به سمت تعادل یا مثبت‌شدن حرکت می‌کند، انگیزه پذیرش ریسک سهام کاهش می‌یابد و حتی با ثبات نسبی در متغیرهای قیمتی، گردش معاملات افت می‌کند؛ این برآیند در داده‌های ماهانه بازار سرمایه و نماگرهای کلان قابل رهگیری است.
مه‌آلودگی سیاسی و احتیاط رفتاری
فضای مه‌آلود سیاسی و ریسک‌های پیرامونی، افق دید سرمایه‌گذاران را کوتاه کرده و میل به انجام معاملات بزرگ و استراتژی‌های فعال را کاهش داده است؛ نتیجه آن کاهش اندازه تراکنش‌ها و تمرکز بر نگهداری نقد یا اوراق کم‌ریسک بوده که به افت پیوسته ارزش معاملات انجامیده است. در چنین شرایطی، حتی خبرهای مثبت نیز اثر محدود و کوتاه‌مدتی بر گردش معاملات دارند زیرا عدم‌قطعیت مقرراتی و سیاسی وزن بیشتری در ملاحظات پرتفویی پیدا می‌کند و ترجیحات بازیگران به سمت نقدشوندگی فوری متمایل می‌شود.
گزارش مرداد؛ فشار فروش مضاعف
در تیر و مرداد، فشار ناترازی انرژی با محدودیت‌های برق بر صنایع انرژی‌بر تشدید شد و به کاهش ظرفیت عملیاتی، توقف‌های مقطعی خطوط و افت حاشیه سود انجامید که بازتاب آن در گزارش عملکرد شرکت‌ها، انتظارات سودآوری را تضعیف کرد و انگیزه معاملات سهام را پایین آورد. گزارش تیر ماه شرکت‌ها، ناترازی عظیم انرژی را فریاد زد که واضحا گزارش مرداد آن‌ها، عملکرد بدتری را به ثبت خواهد رساند.
بازار سهام در حالی مرداد ۱۴۰۴ را با حدود ۱۰۰ همت ارزش معاملات به پایان رساند که ظرف دوازده ماه گذشته از قله‌های آذر و دی ۱۴۰۳ فاصله زیادی گرفته است و اکنون در فاز کم‌عمق و محتاط حرکت می‌کند.
گزارش مرداد ماه شرکت‌ها که در نیمه اول شهریور منتشر می‌شود، فشار فروش مضاعفی را بر بازار وارد خواهد کرد که انتظار می‌رود p/e بازار سرمایه یک واحد دیگر افت کند. بدیهی است که قیمت‌های کنونی ارزنده است اما همچنان فضا برای سقوط بیشتر قیمت‌ها مهیا است.
