اکوایران: این گزارش بر پایه مصاحبه با بیش از دوازده نفر در واشنگتن و دهلی نو تنظیم شده است؛ بیشتر آنان به شرط ناشناس ماندن صحبت کردند تا درباره روابطی حرف بزنند که پیامدهای گسترده‌ای برای دو طرف دارد؛ روابطی که ترامپ در حال تیره کردن آن است و هند نیز در حالی‌که می‌کوشد اقتصاد خود را سرپا نگه دارد، بزرگ‌ترین شریک تجاری‌اش را از خود می‌راند.
به گزارش اکوایران، نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، در حال از دست دادن صبرش در برابر رئیس‌جمهور ترامپ بود. ترامپ بارها و بارها، آشکارا و با شور و شوق، گفته بود که او «مشکل» درگیری نظامی میان هند و پاکستان را حل کرده است؛ اختلافی که به بیش از ۷۵ سال پیش بازمی‌گردد و بسیار عمیق‌تر و پیچیده‌تر از چیزی بود که ترامپ نشان می‌داد.
در جریان یک تماس تلفنی در ۱۷ ژوئن، ترامپ بار دیگر این موضوع را مطرح کرد و گفت چقدر به پایان دادن به تنش نظامی افتخار می‌کند. او حتی اشاره کرد که پاکستان قصد دارد او را برای جایزه صلح نوبل نامزد کند؛ افتخاری که ترامپ آشکارا در پی به‌دست آوردنش بود. به گفته افراد مطلع از تماس، منظور پنهانی او این بود که مودی هم باید چنین کاری کند.
رهبر هند به‌شدت واکنش نشان داد. او به ترامپ گفت که دخالت ایالات متحده هیچ ربطی به آتش‌بس اخیر نداشته و این موضوع مستقیماً میان هند و پاکستان حل و فصل شده است.
به گزارش نیویورک‌تایمز، ترامپ تا حد زیادی حرف‌های مودی را نادیده گرفت، اما همین اختلاف‌نظر و خودداری مودی از ورود به موضوع نوبل نقش پررنگی در تیرگی روابط میان دو رهبر داشته است؛ روابطی که زمانی در نخستین دوره ریاست جمهوری ترامپ نزدیک بود.
این اختلاف در حالی رخ داد که مذاکرات تجاری مهمی میان هند و آمریکا جریان داشت؛ مذاکراتی که نتایج آن برای هر دو کشور حیاتی بود و شکست آن خطر سوق دادن هند به سوی رقبای آمریکا در پکن و مسکو را در پی داشت. انتظار می‌رود مودی این آخر هفته در سفر به چین با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه دیدار کند.
این گزارش بر پایه مصاحبه با بیش از دوازده نفر در واشنگتن و دهلی نو تنظیم شده است؛ بیشتر آنان به شرط ناشناس ماندن صحبت کردند تا درباره روابطی حرف بزنند که پیامدهای گسترده‌ای برای دو طرف دارد؛ روابطی که ترامپ در حال تیره کردن آن است و هند نیز در حالی‌که می‌کوشد اقتصاد خود را سرپا نگه دارد، بزرگ‌ترین شریک تجاری‌اش را از خود می‌راند.
تنها چند هفته پس از تماس تلفنی ژوئن و در حالی‌که مذاکرات تجاری به کندی پیش می‌رفت، ترامپ هند را شوکه کرد و اعلام کرد واردات از این کشور مشمول تعرفه ۲۵ درصدی خواهد شد. سپس، در روز چهارشنبه، به دلیل خرید نفت روسیه، هند را با ۲۵ درصد تعرفه دیگر جریمه کرد که در مجموع به ۵۰ درصد سنگین رسید.
مودی، که زمانی ترامپ را «یک دوست واقعی» خوانده بود، رسماً به حاشیه رانده شد. به گفته افراد مطلع از برنامه‌های رئیس‌جمهور، ترامپ پس از آنکه به مودی گفته بود در اواخر سال جاری برای نشست «کواد» به هند سفر خواهد کرد، دیگر هیچ برنامه‌ای برای دیدار در پاییز ندارد.
در هند، ترامپ اکنون در برخی محافل به‌عنوان منبع تحقیر ملی دیده می‌شود. هفته گذشته، در ایالت مهاراشترا، یک عروسک غول‌پیکر از ترامپ در یک جشنواره گردانده شد، با پلاکاردهایی که او را «خنجرزن از پشت» معرفی می‌کرد. فشارهای آمریکا چنان شدید بوده که یک مقام هندی آنها را «گوندگاردی» توصیف کرد: یعنی گردن‌کشی و قلدری آشکار.
این دو نفر از تماس تلفنی ۱۷ ژوئن تاکنون با هم صحبت نکرده‌اند.
در اصل، داستان ترامپ و مودی حکایت دو رهبر پوپولیست جسور با خودبزرگ‌بینی و تمایلات اقتدارگرایانه است، و شبکه‌ای از وفاداری‌ها که هر دو را در قدرت نگه داشته. اما این ماجرا همچنین حکایت رئیس‌جمهور آمریکاست که چشم به جایزه نوبل دوخته و مستقیم به ریل سفت و سخت سیاست هند خورده است: مناقشه با پاکستان.
یک بن‌بست سیاسی
کمتر کسی در هند انتظار داشت مودی در چنین وضعیتی قرار بگیرد. او سومین دوره نخست‌وزیری‌اش را با وعده تبدیل کردن خودش و کشورش به بازیگران جهانی به دست آورد. و حتی در حالی که معلوم بود ترامپ بیشتر روی روابط شخصی تمرکز دارد تا راهبردهای ژئوپولیتیک، هندی‌ها فکر می‌کردند این پویایی به نفعشان تمام شود.
در دوره اول ترامپ، او در گردهمایی بزرگ «Howdy Modi!» در میان جامعه دیاسپورای هندی در تگزاس شرکت کرد. چند ماه بعد، رئیس‌جمهور آمریکا به ایالت گجرات، زادگاه مودی رفت برای رویدادی با عنوان «Namaste Trump!».
مودی او را در فرودگاه در آغوش گرفت و سپس با موسیقی، رقصنده‌ها و بیش از ۱۰۰ هزار تماشاگر هلهله‌کنان از ترامپ تجلیل کرد.
در دوره دوم ترامپ، رهبران خارجی با استفاده از خودبزرگ‌بینی او از راه تعریف و هدیه به موفقیت رسیدند. نخست‌وزیر بریتانیا با نامه‌ای از سوی پادشاه چارلز به کاخ سفید رفت. رئیس‌جمهور فنلاند در زمین گلف با ترامپ دیدار کرد. حتی ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین که ترامپ روزگاری او را در ملأعام سرزنش کرده بود به کاخ سفید رفت و در برابر دوربین‌ها از او تشکر کرد.
اما آنچه ترامپ بیشتر از همه از مودی می‌خواست، یک بن‌بست سیاسی بود. اگر مودی طوری دیده می‌شد که زیر فشار آمریکا برای آتش‌بس با کشوری ضعیف‌تر کوتاه آمده، هزینه‌های داخلی آن بسیار سنگین بود.
هویت «مرد قدرتمند» مودی تا حد زیادی به شدت عمل او در برابر پاکستان وابسته است. اذعان به اینکه ترامپ نقشی در این روند داشته، چه برسد به نامزد کردنش برای جایزه نوبل، به چشم تسلیم دیده می‌شد. در مقابل، برای پاکستان که به‌تازگی جایگاهی در نظر ترامپ یافته بود تصمیم برای نامزدی او برای نوبل سریع گرفته شد.
سنجش دقیق میزان نفوذ آمریکا در حل‌وفصل شعله‌ور شدن آخرین خشونت میان هند و پاکستان دشوار است. ترامپ مدعی بود که با استفاده از تجارت به‌عنوان اهرم فشار، دو طرف را وادار کرده جنگ را متوقف کنند. او گفت بعد از این تشویق‌ها و هشدارها، «یک‌دفعه گفتند فکر می‌کنیم جنگ را متوقف کنیم.» هند این ادعا را رد می‌کند.
البته واشنگتن نفوذ زیادی بر هر دو طرف دارد و در گذشته پیام‌های رهبران آمریکایی به کاهش تنش کمک کرده است. اما اینکه مودی حتی راهی برای اذعان ضمنی به نقش ترامپ پیدا نکرد، با توجه به ابعاد موضوع نشان می‌دهد این مسأله تا چه حد برای او بحرانی است. تحلیلگران می‌گویند سخت‌گیری شدید در پاسخ هند همچنین نشان می‌دهد که در دهه گذشته قدرت به‌طور فزاینده‌ای در خدمت حفظ تصویر مرد قدرتمند مودی متمرکز شده است، به هر قیمتی.
تانوی مادان، پژوهشگر ارشد اندیشکده بروکینگز، می‌گوید: «این تصور که مودی آتش‌بس را تحت فشار آمریکا بپذیرد یا به میانجی‌گری نیاز داشته باشد فقط برخلاف شخصیت او نیست؛ بلکه بر خلاف سنت دیپلماسی هند است. مودی رابطه‌اش با رؤسای جمهور آمریکا را به عنوان یک دارایی هم راهبردی و هم سیاسی نشان داده بود، و حالا اپوزیسیون دوستی او با ترامپ را یک نقطه ضعف معرفی می‌کند.»
پس از تماس ژوئن با ترامپ، مقامات هندی بیانیه‌ای منتشر کردند که مودی «قاطعانه اعلام کرده هند هیچ‌گاه میانجی‌گری را نپذیرفته و نخواهد پذیرفت» و اینکه «رئیس‌جمهور ترامپ با دقت گوش داد» و «حمایتش را از مبارزه هند با تروریسم ابراز کرد.»
کاخ سفید این تماس را تأیید نکرد و ترامپ هم در شبکه‌های اجتماعی‌اش درباره‌اش چیزی ننوشت. با این حال، چهار روز بعد از گفت‌وگو با مودی، ترامپ باز هم موضوع را مطرح کرد؛ این بار هنگام اعلام توافق صلح میان کنگو و رواندا.
ترامپ در شبکه اجتماعی‌اش نوشت: «برای این جایزه صلح نوبل نمی‌گیرم، برای متوقف کردن جنگ میان هند و پاکستان هم جایزه صلح نوبل نمی‌گیرم. نه، من هیچ وقت جایزه صلح نوبل نمی‌گیرم، هر کاری هم که انجام بدهم.»
«این فقط درباره روسیه نیست»
ترامپ می‌گوید تعرفه‌ها علیه هند مجازاتی است برای خرید نفت روسیه و همچنین به‌دلیل ماهیت حمایت‌گرایانه بازار هند؛ شکایتی دیرینه که هم ترامپ و هم دیگر روسای جمهور آمریکا مطرح کرده‌اند.
کاخ سفید تأکید دارد که این دو رهبر «رابطه‌ای محترمانه» دارند و «در ارتباط نزدیک باقی مانده‌اند.» آنا کلی، سخنگوی کاخ سفید، در بیانیه‌ای گفت: «رئیس‌جمهور ترامپ توانست با موفقیت صلح را به مناقشه بین هند و پاکستان بیاورد»؛ تکرار همان ادعایی که هند صراحتاً رد کرده بود.
اما برای بسیاری از مقامات و ناظران، جریمه‌های سنگین علیه هند بیشتر شبیه مجازات برای «هم‌خط نشدن» است تا بخشی از یک تلاش منسجم برای کاهش کسری تجاری یا قطع منابع مالی جنگ پوتین. آنها اشاره می‌کنند که چین، بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام روسیه، از این مجازات‌ها معاف شده است.
به گفته ریچارد ام. راسو، رئیس بخش هند در اندیشکده مطالعات استراتژیک و بین‌المللی: «اگر این واقعاً تغییر سیاستی برای تحت فشار گذاشتن روسیه بود، ترامپ می‌توانست پشت قوانین تحریم ثانویه‌ای بایستد که کشورهایی که هیدروکربن‌های روسیه را می‌خرند، هدف قرار می‌داد. این واقعیت که هند به‌طور منحصر‌به‌فرد هدف قرار گرفته نشان می‌دهد موضوع فراتر از روسیه است.»
اکنون هند همراه با برزیل که رئیس‌جمهورش مستقیماً ترامپ را به چالش کشیده تنها کشورهایی هستند که مشمول تعرفه ۵۰ درصدی شده‌اند؛ بالاتر از هر کشور دیگر. (پاکستان تنها با ۱۹ درصد روبه‌رو شد.)
نقطه تنش دیگر، قدرت احساسات ضد مهاجر در میان پایگاه رأی ترامپ بوده است. مقامات هندی ابتدا فکر می‌کردند می‌توانند با جنبش راست‌گرای آمریکا به نقطه مشترکی برسند، اما شکاف میان حامیان ترامپ بر سر ویزاهای H-1B آنان را غافلگیر کرد. بخش بزرگی از این توجه معطوف به هندی‌ها بود، که بزرگ‌ترین دارندگان چنین ویزاهایی هستند. دانشجویان هندی نیز یک‌چهارم کل دانشجویان خارجی در ایالات متحده را تشکیل می‌دهند، بنابراین سرکوب ترامپ علیه ویزاهای دانشجویی برای هند شوک‌آور بود.
استفان میلر، مشاور ارشد ترامپ، بارها از تعداد بالای مهاجران غیرقانونی هندی به رئیس‌جمهور شکایت کرده بود؛ افرادی که در چارچوب سرکوب مهاجرت غیرقانونی توسط ترامپ بازداشت و اخراج شدند. روش و زمان برخی از این اخراج‌ها برای مودی دردسرساز شد و روشن کرد که ترامپ نسبت به واقعیت‌های سیاسی که رهبر هند با آن روبه‌روست حساس نخواهد بود.
در فوریه، هواپیماهای حامل گروه‌های زیادی از مهاجران اخراج‌شده، در حالی‌که با دستبند و پابند بسته شده بودند، به هند رسیدند و درست در آستانه سفر مودی به واشنگتن جنجال به پا کردند. اما در یک کنفرانس خبری دوستانه طی همان سفر، نشانه‌هایی دیده شد که دو طرف هنوز می‌توانند راهی برای پیشروی پیدا کنند. هند میلیاردها دلار نفت و گاز بیشتر از آمریکا خرید تا شکایت ترامپ درباره تراز تجاری را آرام کند. ترامپ در حالی که مودی کنارش نشسته بود گفت: «ما خیلی راحت می‌توانیم این کسری را جبران کنیم.»
«به من باور دارید یا ترامپ؟»
در ماه مه، یکی از بدترین درگیری‌های چند دهه اخیر میان هند و پاکستان شعله‌ور شد.
این درگیری پس از آن آغاز شد که ۲۶ نفر در حمله‌ای تروریستی در بخش هندی کشمیر، منطقه‌ای مورد مناقشه میان دو کشور کشته شدند، در حالی‌که معاون رئیس‌جمهور آمریکا، جی.دی. ونس، به همراه خانواده‌اش در سفر به هند بود. ترامپ با مودی تماس گرفت و همدردی خود را ابراز کرد.
وقتی جنگ چهار روز ادامه یافت و هر دو طرف پهپاد و موشک به سمت هم پرتاب کردند، دولت ترامپ وارد عمل شد تا برای راه‌حل دیپلماتیک فشار بیاورد. معاون رئیس‌جمهور و وزیر خارجه با هر دو طرف تماس گرفتند.
عصر روز چهارم جنگ، خبرنگاران برای یک کنفرانس خبری در دهلی نو فراخوانده شدند؛ شایعاتی بود که دو طرف به یک آتش‌بس مشروط رسیده‌اند. اما درست پیش از آنکه ویکرام میسری، دبیر وزارت خارجه هند، به تریبون بیاید و اعلامیه را بخواند، ترامپ در شبکه اجتماعی‌اش تروث پستی منتشر کرد: «آتش‌بس کامل و فوری».
چند دقیقه بعد، مارکو روبیو، وزیر خارجه، اعلام کرد که هند و پاکستان توافق کرده‌اند «گفت‌وگو درباره مجموعه‌ای گسترده از مسائل را در یک مکان بی‌طرف آغاز کنند.»
این بیانیه به‌خصوص برای هندی‌ها آزاردهنده بود، زیرا سیاست هند در چند دهه گذشته این بوده که موضوع پاکستان به‌ویژه در ارتباط با کشمیر بدون دخالت طرف ثالث صرفاً میان دو کشور حل‌وفصل شود.
شوک و خشم در چهره مقام‌های هندی حاضر در سالن آشکار بود. میسری بیانیه‌اش را خواند، بدون اشاره به نقش خارجی یا ادعای ترامپ، و سالن را ترک کرد. وقتی خبرنگاران اطراف دیگر مقام‌ها جمع شدند و از ادعای ترامپ پرسیدند، یکی از مسئولان با عصبانیت گفت: «به من باور دارید یا ترامپ؟»
دعوت ردشده به واشنگتن
تا زمانی که ترامپ و مودی در ماه ژوئن با هم تماس گرفتند، شاید فرصتی برای ترمیم روابط و تمرکز دوباره بر مذاکرات تجاری در جریان وجود داشت. ما چنین نشد. این تماس ۳۵ دقیقه طول کشید و زمانی انجام شد که ترامپ با هواپیمای اختصاصی «ایرفورس وان» در راه بازگشت به واشنگتن بود؛ او نشست گروه هفت کشور صنعتی در کانادا که مودی هم در آن شرکت کرده بود را زودتر ترک کرده بود.
مودی دعوت ترامپ برای توقف در واشنگتن پیش از بازگشت به هند را رد کرد. مقام‌های هندی وحشت‌زده بودند که مبادا ترامپ بخواهد رهبرشان را مجبور به دست دادن با فرمانده ارتش پاکستان کند؛ کسی که در همان زمان برای ناهار به کاخ سفید دعوت شده بود. یک مقام ارشد هندی گفت این نشانه روشنی بود که ترامپ اهمیت چندانی به پیچیدگی این موضوع یا حساسیت‌ها و تاریخ آن نمی‌دهد.
بعدها صحبت‌هایی درباره برگزاری تماس دیگری برای نهایی کردن یک توافق تجاری جزئی مطرح شد. اما با فرسایش اعتماد میان دو رهبر، هندی‌ها نسبت به قرار دادن مودی پشت خط با ترامپ مردد بودند. یک مقام هندی گفت که آنها نگران بودند ترامپ هرچه دلش بخواهد در تروث منتشر کند، فارغ از اینکه چه توافقی در تماس حاصل شود.
طبق گفته دو فرد مطلع، ترامپ که از مذاکرات تعرفه‌ای کلافه شده بود، چندین بار به طرف مودی دست دراز کرد. آنها به شرط ناشناس‌ماندن صحبت کردند چون اجازه نداشتند علناً موضوع را بیان کنند. اما به گفته آنها، مودی پاسخی نداد.
خانم کلی، سخنگوی کاخ سفید، انکار کرد که ترامپ چنین تلاشی کرده باشد.
در روزهای پایانی پیش از اعمال تعرفه اضافی ۲۵ درصدی (که چهارشنبه اجرایی شد)، ترامپ اعلام کرد سرجیو گور، مشاور نزدیکش را برای سمت سفیر آمریکا در هند معرفی می‌کند، با مسئولیت اضافی به‌عنوان فرستاده ویژه منطقه. (مقام‌های هندی درباره این انتصاب مردد بودند؛ گور فردی نزدیک به ترامپ بود، بله، اما آنها از اینکه عنوان «فرستاده منطقه‌ای» هند را در یک بسته با پاکستان قرار دهد، رنجیدند.)
در ساعت‌های پیش از موعد نهایی، مقام‌هایی از ایالات متحده و هند یک نشست مجازی برگزار کردند و طیفی از مسائل از تجارت گرفته تا همکاری‌های دفاعی را مورد بحث قرار دادند.
اما نه‌تنها تعرفه‌های اضافی طبق اعلام قبلی اجرایی شدند، بلکه مشاوران ترامپ به انتقاد از هند ادامه دادند. یکی رویکرد هند در مذاکرات تجاری را «متکبرانه» خواند و دیگری حتی پا را فراتر گذاشت و جنگ اوکراین را «جنگ مودی» نامید.
اکنون، به نظر می‌رسد مودی دست‌کم در عرصه عمومی، از بحث مذاکرات تجاری عبور کرده است. او به‌جای آن از «خودکفایی» سخن می‌گوید و کمپین «ساخت در هند» (Make in India) را که بیش از یک دهه پیش آغاز کرده بود، دوباره زنده کرده و همچنان برای پایگاه داخلی خود بازی می‌کند.
و انتظار می‌رود در جریان سفر این آخر هفته به چین، نخستین سفر او به این کشور در هفت سال گذشته با استقبال برای روابط گسترده‌تر و عمیق‌تر با پکن و مسکو روبه‌رو شود.