اکوایران: در شرایطی که کاهش قیمت نفت و هزینه‌های بالای طرح تحول اقتصادی عربستان فشار زیادی را بر بودجه این کشور وارد کرده است؛ دونالد ترامپ به‌دنبال جذب سرمایه عظیمی از این کشور است.
به گزارش اکوایران، امیدهای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا برای جذب یک تریلیون دلار تعهدات سرمایه‌گذاری از عربستان ممکن است با بلندپروازی‌های پرهزینه پادشاهی سعودی برای دگرگونی اقتصاد برخورد کند.
بر اساس برآوردهایی از بلومبرگ، برنامه‌های محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان برای تنوع‌بخشی به اقتصاد وابسته به نفت این کشور احتمالا نزدیک به 2 تریلیون دلار هزینه خواهد داشت و بزرگی این تعهدات داخلی نقش عربستان در اقتصاد جهانی را تغییر می‌دهد.
عربستان که در دهه‌های گذشته همواره بیشتر از هزینه‌های داخلی‌اش درآمد کسب می‌کرد، مازاد بزرگی برای سرمایه‌گذاری در خارج از کشور داشت. اما حالا، با افزایش هزینه‌های داخلی و کاهش قیمت نفت، این روند معکوس شده است. اگرچه جریان دلارهای نفتی همچنان پول هنگفتی تولید می‌کند، اما بازسازی اقتصاد عربستان پروژه‌ای بسیار پرهزینه است.
فشار پروژه‌های عظیم به شرایط مالی عربستان
طرح‌های سرمایه‌گذاری عظیم، به‌ویژه پروژه ساخت شهری آینده‌نگر به نام «نئوم» که طبق برآورد وزارت خارجه آمریکا و منابع آگاه ممکن است بیش از ۱.۵ تریلیون دلار هزینه داشته باشد، کسری بودجه عربستان را افزایش داده است. این در حالی است که در زمان معرفی پروژه نئوم در سال ۲۰۱۷، هزینه اجرای آن ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد شده بود.
عربستان سعودی همچنین متعهد شده تا میزبان چندین رویداد جهانی باشد که نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بزرگی دارند؛ اکسپوی جهانی ۲۰۳۰، جام جهانی فوتبال ۲۰۳۴ و جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۷ از جمله این رویدادها هستند. در همین حال، پروژه «تروجنا» که بخشی از طرح نئوم است، قرار است حدود ۳۰ کیلومتر پیست اسکی برای المپیک زمستانی آسیا در سال ۲۰۲۹ ایجاد کند.
هزینه‌های مربوط به آماده‌سازی و میزبانی این رویدادها می‌تواند به صدها میلیارد دلار برسد؛ هرچند ارقام دقیق در دسترس نیست، چرا که جزئیاتی از سوی دولت ارائه نمی‌شود.
کاهش ظرفیت عربستان برای اختصاص پول به ترامپ
تمام این هزینه‌ها ظرفیت ولیعهد محمد بن‌سلمان را برای اختصاص پول به ترامپ محدود می‌کند. ریاض پیشتر نیز از بخش‌هایی از پروژه «نئوم» عقب‌نشینی کرده بود. صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان پیشتر بودجه بسیاری از پروژه‌ها را کاهش داده و برای پاسخگویی به تعهدات مالی، سطح وام‌گیری را افزایش داده بود. هرچند سطح بدهی عربستان هنوز پایین است، اما احتمال افزایش تدریجی آن نیز وجود دارد.
به گفته زیاد داوود، اقتصاددان ارشد بازارهای نوظهور، ترامپ به‌دنبال جذب یک تریلیون دلار سرمایه‌گذاری است، اما عربستان نمی‌تواند این مبلغ را تامین کند؛ چراکه تراز حساب جاری عربستان طی سال گذشته منفی شده است. این کشور حتی با وجود قیمت‌های نسبتا بالای نفت، به واردکننده سرمایه تبدیل شده است و احتمالا دست‌کم تا سال ۲۰۳۰ در همین وضعیت خواهد ماند؛ و این موضوع رابطه عربستان با اقتصاد جهانی را تغییر خواهد داد.
حتی اگر عربستان در جریان این سفر وعده ارقام درشت سرمایه‌گذاری و شراکت‌های تجاری پر سر و صدا بدهد، ممکن است بخش زیادی از این پول تا مدت‌ها وارد اقتصاد آمریکا نشود. تیم کالن، پژوهشگر موسسه کشورهای عرب خلیج‌فارس در واشنگتن معتقد است، تحقق یک تریلیون دلار سرمایه‌گذاری و تجارت جدید طی چهار سال آینده غیرممکن است. این عدد بسیار بزرگ‌تر از سطح کنونی است و اساسا معادل کل دارایی‌های صندوق سرمایه‌گذاری عمومی و تقریبا برابر با کل تولید ناخالص داخلی یک‌ساله عربستان خواهد بود.
کمک بن‌سلمان به ترامپ؛ از کاهش قیمت نفت تا قراردادهای بزرگ
محمد بن‌سلمان که عملا حاکم عربستان محسوب می‌شود، با افزایش تولید نفت خام به ترامپ کمک کرد تا قیمت بنزین را در داخل آمریکا کاهش دهد. در حالی که سفر جو بایدن، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا به عربستان در زمان صدراتش بدون دستاوردی مشخص به پایان رسید. اما این اقدام به‌تنهایی کافی نیست تا نظر مساعد ترامپ را جلب کند؛ چراکه رویکرد او به سیاست‌خارجی اساسا مبتنی بر بده‌بستان و معامله است.
به گفته منابع آگاه، جامعه تجاری عربستان در روزهای اخیر تماس‌هایی از سوی وزارتخانه‌های دولتی دریافت کرده‌اند که در تلاشند اطلاعاتی درباره برنامه‌های تجاری و سرمایه‌گذاری شرکت‌ها با ایالات متحده طی سال‌های آینده گردآوری کنند. به نظر می‌رسد قراردادهای بزرگی که در چارچوب طرح دگرگونی اقتصادی بسته می‌شوند، در نهایت به شرکت‌های آمریکایی واگذار شوند.
اتحاد منافع؛ جایی که بن‌سلمان و ترامپ به هم نیاز دارند
اینکه چه میزان از این توافق‌های از پیش برنامه‌ریزی شده بودند، شاید اهمیتی نداشته باشد. آنچه مهم است، اعدادی است که می‌توانند توجه‌ها را به خود جلب کنند. در واقع ترامپ در تلاش است افکار عمومی را قانع کند که تعرفه‌های جهانی‌اش به نفع اقتصاد آمریکا تمام می‌شوند و فرصت‌های شغلی را افزایش می‌دهند.
صرف‌نظر از اینکه چه کسی در کاخ‌سفید باشد، عربستان نیاز دارد تا کالاها و خدمات آمریکایی را برای محافظت از مرزهایش و دستیابی به اهدافی نظیر تبدیل‌شدن به قطب هوش مصنوعی، لجستیک جهانی، گردشگری و خدمات مالی خریداری کند. با این حال، رسیدن به عدد یک تریلیون دلار بسیار دشوار خواهد بود.
اهداف بن سلمان در تنگنای قیمت نفت
محمد بن‌سلمان وعده داده تا در چهار سال آینده سرمایه‌گذاری و تجارت با آمریکا را تا ۶۰۰ میلیارد دلار افزایش دهد. اما قیمت نفت خام در محدوده ۶۳ دلار در هر بشکه، فشار تازه‌ای بر عربستان وارد کرده است. به گفته اقتصاددانان بلومبرگ، برای متوازن کردن بودجه عربستان، قیمت نفت باید به ۹۶ دلار برسد و اگر هزینه‌های داخلی صندوق سرمایه‌گذاری عمومی (PIF) برای پروژه‌های بن‌سلمان را نیز در نظر بگیریم، این عدد به ۱۱۳ دلار افزایش می‌یابد.
به گفته مونیکا مالک، اقتصاددان ارشد بانک تجاری ابوظبی، هرگونه درخواست خارجی، فشار بیشتری بر شرایط اقتصادی که همین حالا هم در مضیقه است وارد خواهد کرد.
البته، دولت عربستان و صندوق سرمایه‌گذاری عمومی برخی برنامه‌های سرمایه‌گذاری داخلی را به تعویق انداخته‌اند و ممکن است باز هم به تعویق بیندازند و یا از پروژه‌های بلندپروازانه عقب‌نشینی کنند؛ این کار می‌تواند در کوتاه‌مدت فضای مالی بیشتری برای آن‌ها ایجاد کند.
رکوردزنی انتشار اوراق و وام‌گیری ریاض
در چنین شرایطی فشار مالی دولت اکنون خود را در افزایش چشمگیر انتشار اوراق قرضه نشان داده است. عربستان در سه ماهه نخست امسال بیش از هر زمان دیگری قرض گرفته است؛ حتی بیشتر از دوران بحرانی سال ۲۰۲۰ که قیمت نفت برای مدتی منفی شد.
با این وجود، مجموع بدهی عربستان حدود ۳۵۴ میلیارد دلار است که تنها معادل ۳۰ درصد تولید ناخالص داخلی محسوب می‌شود و در مقایسه با استانداردهای بین‌المللی عددی نسبتا پایین است. این کشور بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار ذخایر ارزی نزد بانک مرکزی در اختیار دارد که بخش قابل‌توجهی از آن در اوراق خزانه‌داری آمریکا سرمایه‌گذاری شده است.
چشم انداز کسری بودجه پادشاهی
به اعتقاد تیم کالن، تراز حساب جاری عربستان در سال‌های آینده در وضعیت کسری باقی خواهد ماند؛ به این معنا که دیگر پول تازه‌ای برای سرمایه‌گذاری در خارج وجود نخواهد داشت. بنابراین، یا باید از طریق استقراض تامین مالی کنند و یا بخشی از دارایی‌های فعلی خود را بفروشند تا بتوانند سرمایه‌گذاری‌های جدید، چه در آمریکا و چه در کشورهای دیگر را پیش ببرند.
