اکوایران: فردای روزی که دیوار برلین فرو ریخت، فقط دولت آلمان شرقی نبود که محو شد. رسانه های دنیا مخابره کردند که تودور ژیوکوف مستبد بلغارستان نیز سقوط کرد.
هیچ کس باور نمی کرد که حکومت وی بعد از ۳۰ سال و بدون هیچ اعتراض خیابانی فرو بریزد. در حالی که وی تمام تمرکزش بر اپوزیسیون بود و هیچ گونه انعطافی از خود نشان نمی داد و کاملا حواسش بود تا اعتراضات مردمی آن گونه که در دیگر کشورهای بلوک شرق در انتهای دهه ۱۹۸۰ بروز یافته بود، رخ ندهد، اما از جایی دیگر ثمره محتومش را گرفت. ژیوکوف را همراهان سابقی سرنگون کردند که خواستند راه دیگری برای کشور باز شود. مستبد سابق همه کاری کرد تا قدرت خود را حفظ کند. آخرین اقدامش آن بود که وقتی اقتصاد بلغارستان به احتضار درآمد و دیگر حتی نمی شد به صرف وام خارجی اندکی وضع را بهبود داد، به دنبال جایگزینی برای این وضع اسفناک بلغارها به جای حکومت بود. چه حربه ای بهتر از بازگشت به ملی گرایی و وطن پرستی. از همین رو ژیوکوف تقصیر همه بدبختی های زندگی بلغارها را بر گردن خارجی ها و ترک تبارها انداخت و برنامه مدونی را برای اخراج آنان پیگیری کرد. در حالی که بسیاری از ترک تبارها برای در امان ماندن از فشار دستگاه حاکم مجبور به تغییر نام خود شده بودند و اسامی اسلاو را بر روی خود گذارده بودند، اما این هم برای دیکتاتور بلغار کفایت نمی کرد. آمار نشان می دهد که ژیوکوف بیش از ۳۵۰ هزار ترک تبار را با برنامه اخراج خود که به “بزرگراه” معروف بود از کشور اخراج کرد که این رقم قریب ۴ درصد از کل جمعیت بلغارستان بود.
اما حتی این چنگ زدن به میهن پرستی و مقصر جلوه دادن خارجی ها نیز نتوانست اکثریت بلغارها را همراه با حزب کمونیست کند. ناکارآمدی سیستم برای آنان چنان عیان بود که این راهکار ملی گرایانه و تهییج روحیه وطن پرستی نمی توانست توجه عموم را از موضوع اصلی منحرف کند. از همین رو مقامات صوفیه خود دست به کار شدند. در حالی که یک سال قبل ژیوکوف طی نمایشی از اعضای حزب خواست نظرشان را راجع به ادامه حکومتش بیان کنند و حتی گفت اگر حزب بخواهد از قدرت کنار می رود اما اعضا می دانستند او تنها می خواهد خائنین را شناسایی کند و با نیروهای امنیتی خود، دست به تصفیه حساب بزند. از همین رو هیچ کس اظهار نارضایتی نکرد. اما پس از آخرین تیر ترکش مستبد، وقتی همگان دیدند اخراج خارجی ها نیز دردی از مشکلات کم نمی کند و همچنان کمبود مایحتاج، گرسنگی و فقر به قوت خود باقی است و پروپاگاندای میهن پرستانه مردم را همراه حکومت نمی کند، مقامات حزب کمونیست طی کودتایی پنهانی و با جذب مخفیانه افراد معتمد دست به پایین کشیدن ژیوکوف زدند. وقتی کودتاگران پی بردند که اکثریت را در حزب دارند از ژیوکوف خواستند استعفا دهد. وی طی چند ساعت تلاش کرد تا جلوی کودتا را بگیرد ولی وقتی فهمید اکثریت به گزینه عزل و اعدام وی فکر می کنند، حاضر به کنار گذاردن قدرت شد. اگر بلغارها مرعوب تبلیغات میهن پرستانه ژیوکوف می شدند، شاید مدت بیشتری مستبد می توانست بر مسند قدرت باقی باشد و وضعیت اسفناک بلغاری ها تداوم یابد. اما بلغارستان هر چند نه به اندازه کشورهای غربی تر خود در بلوک شرق از فروپاشی بلوک، بهره نبرد اما همان چه را نیز کسب کرد موجب جهش رشد و ارتقا رفاه در آن کشور شد.
منبع اصلی: انقلاب های ۱۹۸۹ نوشته ویکتور شبشتین
*پویا جبل عاملی، اقتصاددان