اکوایران: بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، حداقل آسیب اقتصادی وارد شده از جانب آلودگی هوا به کشور در هر سال معادل ۱۰ میلیارد دلار بوده است. رقمی که با درآمد ارزی پنج بندر ایران در سال گذشته برابری می‌کند.
به گزارش اکوایران، مرکز پژوهش‌های مجلس در آخرین گزارش خود وضعیت آسیب‌های آلودگی هوا در ایران را بررسی کرده است. در بخشی از این گزارش ارزش آماری زندگی در ایران را حدود ۳۹۲ هزار دلار و هزینه‌های منتسب به آسیب‌های سلامتی را حدود ۱۲ میلیارد دلار اعلام کرده است. این آمار مربوط به سال ۱۴۰۲ بوده و مرکز سلامت و محیط کار نهاد انتشار دهنده آن بوده است.
طبق این آمار حداقل آسیب وارد شده به کشور از تبعات آلودگی هوا در هر سال معادل ۱۰ میلیارد دلار بوده است؛ رقمی که معادل درآمد ارزی پنج بندر ایران در سال گذشته بوده است.
در این گزارش به بررسی دو مفهوم «ارزش آماری زندگی» و «هزینه‌های منتسب به آسیب‌های سلامتی» پرداخته شده و ارقام آن در سال‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.
ارزش آماری زندگی
«ارزش آماری زندگی» (Value of Statistical Life یا VSL) نشان‌دهنده مبلغی است که افراد حاضرند برای کاهش خطر مرگ زودرس کوچک پرداخت کنند. فرض کنید در یک شهر، آلودگی هوا احتمال بروز مرگ سالانه را به میزانی افزایش می‌دهد که برای گروه هزار نفره ۱ نفر مرگ زودرس رخ دهد. اگر دولت بخواهد این ریسک را نصف کند، هر نفر حاضر است اندکی پول برای افزایش کیفیت هوا بدهد. مجموع این مبلغ نشان‌دهنده ارزش آماری زندگی است، نه قیمت یک زندگی مشخص، بلکه ارزش کاهش احتمال مرگ در سطح جمعیت.
محاسبه VSL معمولاً از دو روش پیروی می‌کند. روش «آماری دستمزد» (Hedonic Wage) تفاوت دستمزدها در مشاغلی که خطرات بیشتری دارند را تحلیل می‌کند. روش دوم «تمایل به پرداخت» (Willingness to Pay) است که از طریق پرسشنامه یا داده‌های رفتار مصرف‌کننده به‌دست می‌آید. برای مثال، پرسیده می‌شود اگر کیفیت هوای محل زندگی بهتر شود، حاضر هستید چقدر اضافه برای خرید مسکن یا وسایل ضدآلودگی هزینه کنید.
هزینه‌های منتسب به آسیب‌های سلامتی
هزینه‌های منتسب به آسیب‌های سلامتی شامل هزینه‌های مستقیم درمانی و غیرمستقیم اقتصادی ناشی از بیماری‌ها و ناتوانی‌هاست. این هزینه‌ها بخش مهمی از تحلیل‌های اقتصادی-سلامتی را تشکیل می‌دهند. هزینه‌های مستقیم عبارت‌اند از هزینه‌های بیمارستان، دارو، و مراقبت‌های پزشکی. هزینه‌های غیرمستقیم شامل افت تولید، مرخصی استعلاجی و کاهش کیفیت زندگی است.
در مثال آلودگی هوا، بیماری‌های تنفسی مثل آسم یا برونشیت افزایش می‌یابد. بیمارانی که به بیمارستان مراجعه می‌کنند، هزینه‌های درمانی پرداخت می‌کنند و افراد مبتلا ممکن است روزهای کاری خود را از دست بدهند. وقتی این هزینه‌ها به‌صورت مالی جمع شوند، هزینه کلی سلامت ناشی از آلودگی هوا به‌دست می‌آید. این عدد کمک می‌کند تا سیاست‌گذاران بدانند چقدر از نظر اقتصادی می‌توان در پروژه‌های کنترل آلودگی سرمایه‌گذاری کرد.
خسارت آلودگی هوا در ایران
بر اساس آمارهای منتشر شده توسط مرکز پژوهش‌های مجلس با افزایش آلودگی هوا میزان خسارات مرتبط با سلامتی در ایران افزایش یافته است.
طبق آمارهای منتشر شده توسط این مرکز، «ارزش آماری زندگی» در ایران در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ حدود ۳۹۲ هزار دلار تخمین زده شده است. مرکز سلامت و محیط کار، نهاد محاسبه کننده این آمار بوده است. همچنین این نهاد، هزینه منتسب به آسیب‌های سلامتی را در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۰ میلیارد دلار و در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۲ میلیارد دلار تخمین زده است.
بانک جهانی نیز تخمینی از وضعیت این دو شاخص در ایران داشته که مربوط به سال ۱۳۹۸ بوده است. طبق آمارهای این نهاد بین‌المللی، در سال ۱۳۹۸، ارزش آماری زندگی در ایران معادل ۴۹۲ هزار دلار و هزینه‌های منتسب به آسیب‌های سلامتی حدود ۲۳ هزار دلار تخمین زده شده است.
آمارهای بانک مرکزی در مقایسه با آمارهای محاسبه شده داخلی بیشتر بوده و خسارت بیشتری را نسبت به دیگر آمارها برآورد کرده است.
در نهایت می‌توان گفت حداقل هزینه‌ای که از جانب آلودگی هوا بر ایران تحمیل شده بیش از ۱۰ میلیارد دلار در هر سال بوده است. این رقم معادل مجموع صادرات پنج بندر «منطقه آزاد تجاری اروند»، «منطقه آزاد تجاری انزلی»، «منطقه آزاد تجاری قشم»، «بندر لنگه» و «منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی» در سال ۱۴۰۳ است.
