کشش گرانشی زمین بر ماه نشان داده که بخش درونی ماه در سمت نزدیک به زمین، یعنی سمتی که به سوی سیاره ما قرار دارد، گرم‌تر است. این موضوع نشان می‌دهد که ساختار درونی ماه یکنواخت نیست.
ما از زمان آغاز مشاهداتمان از ماه می‌دانستیم که سمت نزدیک قمر زمین با سمت دور آن تفاوت دارد. اما هنوز مشخص نبود که آیا این تفاوت‌ها به عمق و ساختار درونی ماه نیز مربوط می‌شود یا خیر. اکنون «رایان پارک» از «آزمایشگاه پیش‌رانش جت ناسا» در کالیفرنیا و همکارانش با استفاده از داده‌های فضاپیمای «گریل» ناسا توانسته‌اند این موضوع را تأیید کنند.
در مأموریت گریل که در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ انجام شد، دو فضاپیما به دور ماه به چرخش درآمدند و داده‌هایی درباره اثر گرانش ماه بر حرکت خود جمع‌آوری کردند. از آنجایی که میدان گرانشی ماه بازتاب‌دهنده ویژگی‌های فیزیکی آن است، این داده‌ها به پژوهشگران امکان داد تا شکل ماه و میزان تغییرش براثر کشش جزر و مدی زمین را محاسبه کنند.
سمت نزدیک زمین به دلیل گرانش زمین، تغییر حالت بیشتری داده است
اما جزئیات میدان گرانشی ماه را نمی‌شد فقط با ظاهر بیرونی ماه توضیح داد و پژوهشگران ناچار شدند بررسی کنند که آیا ممکن است درون ماه ناهمگن باشد یا خیر. مطالعات پیشین پیش‌بینی کرده بودند که سمت نزدیک ماه در پاسخ به کشش زمین، بیشتر از سمت دور آن تغییر شکل می‌دهد. «جفری اندروز-هانا» از دانشگاه آریزونا این یافته‌ها را تأیید کرده و می‌گوید این پژوهش جدید نگاه تازه‌ای به درون ماه ارائه می‌دهد.
بیشتر بخوانید
پارک و تیمش با استفاده از داده‌های گریل توانستند با دقت بالا تعیین کنند که ماه تا چه اندازه در برابر تغییر شکل بر اثر گرانش زمین حساس است. آن‌ها دریافتند که این مقدار ۷۲ درصد بیشتر از حالتی است که در آن درون ماه کاملاً یکنواخت و متقارن باشد. تیم پژوهشی به بررسی دلایل مختلف از جمله ترکیب شیمیایی ماه برای توضیح این ناهنجاری پرداختند. اما مدلی که بهترین انطباق را با اندازه‌گیری‌ها داشت، مدلی بود که در آن درون سمت نزدیک ماه گرم‌تر از سمت دور آن و توزیع دما نامتقارن است.
«شان سالومون» از دانشگاه کلمبیا در نیویورک می‌گوید: «این مدل از درون ماه با آنچه درباره تاریخ آتشفشانی ماه و توزیع عناصر رادیواکتیو مانند اورانیوم و توریم نزدیک به سطح آن می‌دانیم، سازگاری دارد.»
اینکه دقیقاً ماه چگونه به این وضعیت رسیده، همچنان پرسشی بی‌پاسخ است؛ هرچند به گفته پارک، بخشی از ناهمگونی‌های درونی ماه ممکن است ناشی از برخوردهای گذشته با اجرام دیگر باشد. او و تیمش قصد دارند در آینده با استفاده از اندازه‌گیری‌های لرزه‌ای یا «ماه‌لرزه‌ها»، درک خود را از ساختار درونی ماه تقویت کنند. این داده‌ها قرار است از ابزارهایی مانند «سامانه لرزه‌نگار سمت پنهان» (Farside Seismic Suite) که ناسا برنامه دارد در سال ۲۰۲۶ پرتاب کند، به دست آید.
