همه شنیده‌ایم که می‌گویند: «کبوتر با کبوتر، باز با باز، کند همجنس با همجنس پرواز!» پرندگان هم‌نوع با هم پرواز می‌کنند، اما یافته‌های تازه درباره سارهای والا، این تصویر ساده را پیچیده کرده است. یافته‌های پژوهشی جدید نشان می‌دهد که رابطه‌ی میان این پرندگان، چیزی شبیه دوستی‌های انسانی است.
در میان جانوران، تنها تعداد اندکی از پرندگان (حدود ۱۰ درصد) و پستانداران (حدود ۵ درصد) به شیوه‌ای همکاری‌محور تولیدمثل می‌کنند؛ یعنی برخی از اعضای گروه به‌جای داشتن جوجه، به پرورش فرزندان دیگران کمک می‌کنند. جالب است که کمک‌رسانی فقط به خویشاوندان محدود نمی‌شود و گاهی پرندگانی کاملاً بی‌ارتباط به هم، نقش یاور را بر عهده می‌گیرند.
سارهای والا از جمله این گونه‌ها هستند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اگر پرنده‌ای در یک فصل تولیدمثل با رفتارهایی مانند کمک در غذا‌دادن به جوجه‌ها یا محافظت از لانه، از دیگری حمایت کند، در فصل‌های بعد، خودش نیز از همان پرنده کمک دریافت می‌کند.
به‌گزارش گاردین، داستین روبنشتاین، زیست‌شناس در دانشگاه کلمبیا و یکی از نویسندگان پژوهش، توضیح می‌دهد که زندگی در اقلیم سخت شرق آفریقا با خشکسالی‌های پی‌درپی و منابع محدود، پرندگان را ناگزیر به این نوع همکاری کرده است.
روبنشتاین می‌گوید: «دو پرنده به‌تنهایی از پس بزرگ‌کردن جوجه‌ها برنمی‌آیند. پس نیاز به دوست و یار کمکی دارند.» به گفته‌ی او، چون هر جفت تنها چند جوجه به دنیا می‌آورد، گروه نیاز دارد تا اعضای تازه‌ای از بیرون را جذب کند تا بقا تضمین شود.
«امروز من به تو کمک می‌کنم، فردا تو به من»
مشاهدات نشان می‌دهد که دوستان تازه‌وارد، اغلب خیلی زود به جمع تولیدکنندگان می‌پیوندند، اما پس از مدتی، جای خود را به دیگران می‌دهند. برای مدت‌ها، علت این جابه‌جایی در چرخه تولیدمثل مبهم بود، اما حالا مشخص شده که الگوی رفتاری «من امروز به تو کمک می‌کنم، فردا تو به من» در میانشان رایج است. گروه پژوهشگران در مطالعات پیشین ثابت کرده بودند که سارهای والا در گروه‌های بزرگ‌تر، شانس بیشتری برای زنده‌ماندن و تولیدمثل دارند. اکنون، به نظر می‌رسد که همین همکاری دوسویه، عامل پایداری این گروه‌ها است.
پژوهشگران در مطالعه، رفتار بیش از ۴۰۰ لانه در ۹ گروه اجتماعی را در کنیا، در طول ۲۰ سال رصد کردند. داده‌های پژوهش از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۲ جمع‌آوری شده و بیش از ۴۰ فصل تولیدمثل را پوشش داده است. همچنین، تیم از ۱۱۷۵ پرنده، نمونه‌ی دی‌ان‌ای جمع‌آوری کردند تا روابط آن‌ها با یکدیگر را نیز تحلیل کنند.
بیشتر بخوانید
بر اساس یافته‌ها، سارها به‌صورت تصادفی به یکدیگر کمک نمی‌کنند. آن‌هایی که در یک لانه به دنیا آمده‌اند، معمولاً اولویت را به هم‌لانه‌ای‌های خود می‌دهند. اما استثنا نیز وجود دارد. گاهی در مواردی که می‌توانستند به خویشاوند خود کمک کنند، کمک را به پرندگان غیرخویشاوند اختصاص می‌دادند.
رفتار سارهای والا، نوعی الگوی شخصی دارد: هر یاور معمولاً به یک جفت خاص کمک می‌کند و در فصل‌های بعد، همان زوج، نقش یاور او را برعهده می‌گیرد. این الگو، به‌ویژه در میان اعضایی دیده شده که از بیرون وارد گروه شده‌اند.
روبنشتاین این پیوندها را به‌درستی، «دوستی» توصیف می‌کند؛ نه‌تنها به این دلیل که عاطفی هستند، بلکه به این دلیل که بر پایه‌ی شناخت، تبادل و اعتماد، میان پرندگانی شکل می‌گیرند که فاقد نسبت فامیلی هستند، اما گذشته‌ای مشترک از همکاری دارند.
