نقطه خونبار جنگی فراموش شده؛ شورشیان سودانی در حال قتل‌عام بی‌‌سابقه

به گزارش اکوایران، در میانهٔ نبردی خونین بر سر کنترل سرزمین که به اتهام نسل‌کشی انجامیده و یکی از شدیدترین بحران‌های انسانی جهان را رقم زده است، شورشیان سودانی نیروهای دولتی را از شهر «الفاشر»، آخرین سنگر رژیم این کشور در منطقهٔ دارفور غربی، بیرون رانده‌اند.

به نوشته سی‌ان‌ان، برای بیش از یک سال، نیروهای شبه‌نظامی «نیروهای پشتیبانی سریع» (RSF) الفاشر را در محاصره داشتند، آخرین مانع بزرگ در مسیر تسلط کامل آن‌ها بر دارفور. این گروه در تلاش است تا دولتی موازی در منطقه تشکیل دهد و از آوریل ۲۰۲۳ تاکنون بر سر قدرت با ارتش سودان (SAF) در جنگ بوده است.

برآوردها نشان می‌دهد که بیش از ۱۵۰ هزار نفر در اثر این درگیری کشته شده‌اند و حدود ۱۴ میلیون نفر دیگر از خانه‌های خود آواره شده‌اند.

ژنرال عبدالفتاح البرهان، فرمانده ارتش سودان و رئیس دولت موقت، تصرف الفاشر توسط شورشیان را تأیید کرد. او در یک سخنرانی تلویزیونی در روز دوشنبه گفت نیروهایش به دلیل «ویرانی گسترده و کشتار سیستماتیک غیرنظامیان» از شهر عقب‌نشینی کرده‌اند.

جاستین لینچ، پژوهشگر امور سودان و مدیرعامل سازمان «Conflict Insights Group» که در زمینهٔ تحلیل داده و دنبال کردن درگیری‌ها فعالیت می‌کند در گفت‌وگو با شبکه سی‌ان‌ان گفت تصرف الفاشر توسط نیروهای آراس‌اف «آغاز چیزی است که ما از آن بیم داریم، یعنی کشتار غیرنظامیان.»

تام فلمچر، رئیس امور بشردوستانه سازمان ملل، اعلام کرد صدها هزار غیرنظامی همچنان در الفاشر گرفتارند و از غذا و مراقبت‌های درمانی محروم مانده‌اند. او گزارش داد که مسیرهای فرار در پی «گلوله‌باران شدید و حملات زمینی» مسدود شده‌اند و «شهر کاملاً درگیر نبرد است.»

گروه آراس‌اف مدعی شده است که به حفاظت از غیرنظامیان در الفاشر پایبند است و برای کسانی که قصد خروج از شهر دارند، مسیرهای امن فراهم خواهد کرد.

با این حال، دفتر حقوق بشر سازمان ملل اعلام کرد که «گزارش‌های متعدد و نگران‌کننده‌ای» از ارتکاب جنایت‌های فجیع توسط نیروهای پشتیبانی سریع دریافت کرده است، از جمله اعدام‌های صحرایی غیرنظامیان و ویدیوهایی که در آن ده‌ها مرد غیرمسلح یا هدف گلوله قرار گرفته‌اند یا اجسادشان در محاصره نیروهای آراس‌اف دیده می‌شود. این دفتر همچنین به «نشانه‌هایی از انگیزه‌های قومی در قتل‌ها» اشاره کرد.

به گفته جلاله گتچو بیررو، تحلیلگر ارشد گروه نظارت بر بحران «پروژه داده‌های مکان و رویداد درگیری‌های مسلحانه» (ACLED)، خطر «حملات هدفمند قومی، به‌ویژه علیه گروه‌های غیرعرب» بسیار بالاست.

بر اساس داده‌های این سازمان، بین آوریل ۲۰۲۳ تا اواسط اکتبر ۲۰۲۵، ۳۹۰ مورد خشونت علیه غیرنظامیان در الفاشر و مناطق اطراف ثبت شده است که بیش از ۱۳۰۰ کشته بر جای گذاشته، و همچنین ۱۸۰ حمله علیه افراد آواره داخلی رخ داده که دست‌کم ۸۳۰ نفر در آن‌ها کشته شده‌اند.

کشتارهای قومی از آغاز درگیری‌ها

کشتارهای با انگیزه قومی از ابتدای درگیری‌ها، به‌ویژه در دارفور، یکی از ویژگی‌های بارز جنگ بوده‌اند. این منطقه در سال ۲۰۲۳ شاهد برخی از بدترین خشونت‌های قومی خود بود؛ صدها نفر از اقلیت‌های غیرعرب به‌دست نیروهای آراس‌اف و شبه‌نظامیان وابسته به آن قتل‌عام شدند.

در ۳۰ ماه گذشته، ژنرال عبدالفتاح البرهان، فرمانده ارتش، و محمد حمدان دقلو (معروف به حمیدتی)، رهبر آراس‌اف، بر سر کنترل سودان در حال جنگ بوده‌اند.

این دو مرد که زمانی متحد و از قدرتمندترین ژنرال‌های کشور بودند، در سال ۲۰۱۹ با همکاری یکدیگر عمر البشیر، رئیس‌جمهور وقت سودان، را از قدرت برکنار کردند. آن‌ها همچنین در کودتای ۲۰۲۱ نقش کلیدی داشتند، زمانی که البرهان کنترل دولت انتقالی سودان را به دست گرفت.

هر دو ژنرال به دلیل نقششان در جنایات جنگی، هدف تحریم‌های غربی قرار گرفته‌اند. با این حال، نیروهای دقلو و شبه‌نظامیان عرب متحدش از سوی ایالات متحده به ارتکاب نسل‌کشی در جریان جنگ داخلی کنونی متهم شده‌اند. این دومین بار در دو دهه گذشته است که آمریکا وقوع نسل‌کشی در سودان را اعلام می‌کند.

دولت آمریکا هنگام اعلام این تصمیم در ژانویه گفت که آراس‌اف مرتکب «حملات مستقیم علیه غیرنظامیان» شده، از جمله قتل سیستماتیک «مردان، پسران و حتی نوزادان، بر پایه تعلقات قومی.»

دفتر حقوق بشر سازمان ملل همچنین اعلام کرد که نیروهای آراس‌اف «به‌طور عمدی زنان و دختران متعلق به برخی گروه‌های قومی خاص را هدف تجاوز و سایر اشکال خشونت جنسی وحشیانه قرار داده‌اند»، و «غیرنظامیانی را که در حال فرار از مناطق درگیری بودند هدف حمله قرار داده، افراد بی‌گناه را در حال گریز کشته‌اند و مانع دسترسی غیرنظامیان باقی‌مانده به کمک‌های حیاتی شده‌اند.»

دولت نظامی سودان امارات متحده عربی را به ارسال سلاح برای نیروهای آراس‌اف متهم کرده، هرچند امارات این ادعا را رد کرده است.

نیروهای آراس‌اف چه کسانی هستند؟

نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) یک گروه شبه‌نظامی با حدود ۱۰۰ هزار جنگجوست. این گروه پیشینه‌ای طولانی در خشونت‌های قومی دارد. آراس‌اف از دل شبه‌نظامیان عرب موسوم به «جنجوید» برخاست؛ گروهی که مسئول نسل‌کشی دارفور در اوایل دهه ۲۰۰۰ بود. واقعه‌ای که به کشته شدن حدود ۳۰۰ هزار نفر انجامید.

کشتارهای اخیر در الفاشر و دیگر مناطق دارفور، الگویی مشابه همان خشونت‌های هدفمند قومی گذشته را نشان می‌دهند.

به گفته جاستین لینچ، تصرف الفاشر توسط این گروه «تنها به معنای افزایش رنج غیرنظامیان» است.

چرا تصرف الفاشر اهمیت دارد و چه اتفاقی ممکن است بیفتد؟

به گفته جلاله گتچو بیررو، تسخیر الفاشر، پایتخت ایالت دارفور شمالی نقطه عطفی مهم در جنگ سودان است، زیرا به آراس‌اف اجازه می‌دهد کنترل خود را بر سراسر منطقه دارفور تثبیت کند.

این رویداد در پی آن رخ داد که ارتش سودان در اوایل سال جاری کنترل پایتخت کشور، خارطوم، را از نیروهای آراس‌اف بازپس گرفت. اکنون انتظار می‌رود درگیری‌ها به منطقه مرکزی و نفت‌خیز «کردفان» که با دارفور هم‌مرز است منتقل شود.

به گفته بیررو، آراس‌اف روز شنبه اعلام کرد شهر «بارا» را تصرف کرده است؛ شهری راهبردی در ایالت کردفان شمالی که نقطه ارتباطی مهمی با دیگر مناطق کشور محسوب می‌شود.

او افزود: «در کردفان، ارتش سودان و متحدانش در تلاش‌اند مسیرهای کلیدی اتصال مرکز سودان به دارفور را حفظ کنند، در حالی که آراس‌اف در تلاش است تا کنترل خود را بر هر دو منطقه تثبیت کرده و حکومت جایگزینش را در غرب سودان مستقر کند.»

بیررو تأکید کرد که «نتیجه نبردها در الفاشر و کردفان احتمالاً مسیر آینده جنگ سودان و سرنوشت سیاسی کشور را تعیین خواهد کرد»، آن هم در حالی که فشارهای جهانی برای برقراری آتش‌بس افزایش یافته است.

وکیل بین‌المللی حقوق بشر، یونا دایموند، در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان هشدار داد که جامعه جهانی باید فوراً مداخله کند، زیرا خشونت در سودان در حال تشدید است و تلفات غیرنظامیان در الفاشر افزایش یافته است. او پرسید: «آیا رهبران جهان اجازه خواهند داد که آر‌اس‌اف بار دیگر در دارفور مرتکب نسل‌کشی شود و بدون مجازات بماند؟»

دایموند افزود: «زمان اقدام فوری همین حالاست. برای پایان دادن به خون‌ریزی، باز کردن مسیرهای انسانی و حفاظت از مردم الفاشر و اندک وجدان جهانی باقی‌مانده.»