اکوایران: ناترازی برق امسال زودتر از موعد معمول فرا رسید و صنعت برق کشور، برخلاف انتظار، به‌سرعت با چالش عدم توازن میان تولید و مصرف روبرو شد. بروز زودهنگام این مشکل و انتشار اخبار مربوط به قطع برق در شهرک‌های صنعتی و واحدهای تولیدی، هشداری جدی نسبت به تشدید بحران در بخش صنعت به همراه داشت و پرسش‌هایی را درباره علل وقوع این ناترازی زودهنگام به وجود آورد.
به گزارش اکوایران؛ ناترازی در تامین انرژی پدیده‌ای است که به‌طور معمول در ماه‌های گرم‌تر تابستان انتظار آن را می‌رفت. این ناترازی، نتیجه مجموعه‌ای از عوامل پیچیده و هم‌زمان است که جهت افزایش ظرفیت تولید، تأمین پایدار برق را در آغاز فصل گرم با چالش جدی روبرو کرد.
وزارت نیرو، در گزارشی در خصوص بروز این مشکل به این نکته اشاره کرده که صنعت برق پس از عبور از چالش های زمستانی خود برنامه‌ای منسجم شامل ۱۴ مگاپروژه را برای مدیریت بار مصرف برق در تابستان اجرایی کرد. این پروژه‌ها طیف گسترده‌ای از اقدامات از جمله توسعه ظرفیت تولید برق در بخش‌های حرارتی، تجدیدپذیر، تولید پراکنده و واردات برق تا اجرای طرح‌های بهینه‌سازی و مدیریت مصرف را شامل می شود. اما با وجود برنامه‌ریزی صورت گرفته افزایش شدید و پیش‌بینی‌نشده مصرف در اردیبهشت سال جاری باعث شد که ناترازی برق به صورت زودهنگام ظاهر شود. این واقعیت در حالی است که میزان تولید برق کشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته در اردیبهشت ماه حدود ۶۲۰۰ مگاوات افزایش داشته است.
علاوه بر افزایش تولید این وزراتخانه اعلام کرده که اقداماتی نیز در راستای مدیریت مصرف در سال جاری اجرا شده با این حال، پیچیدگی شرایط مانع از اثربخشی کامل این اقدامات در کوتاه‌مدت شد.
بر اساس ارزیابی‌های انجام‌شده می‌توان ۶ عامل دلایل اصلی بروز ناترازی زودهنگام برق در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ را رقم زده است. در این خصوص می‌توان به کاهش ظرفیت تولید نیروگاه‌های برق‌آبی تا ۳ هزار مگاوات اشاره کرد. نیروگاه‌های برق‌آبی کشور به طور معمول حدود ۱۲ هزار و ۲۰۰ مگاوات ظرفیت تولید دارند. با این حال در سال جاری به دلیل کاهش ۴۰ درصدی ذخایر سدها، تنها بخشی از این ظرفیت قابل بهره‌برداری بود. همچنین، ضرورت حفظ ذخیره آب سدها برای تامین برق در ماه‌های گرم‌تر موجب شد اردیبهشت ماه حدود ۳ هزار مگاوات از ظرفیت برق‌آبی‌ها در مدار نباشد.
از سوی دیگر افزایش غیرمنتظره دما و شروع زودهنگام فصل گرما هم بر تشدید این مشکل دامن زد و موجب شد تا شاهد افزایش مصرف برق در کشور باشیم.
بنابر آمارهای رسمی و جهانی که مورد تأیید سازمان هواشناسی کشور نیز قرار دارد در سال جاری دمای بیشینه کشور در بسیاری از استان های کشور همانند کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی، چهارمحال و بختیاری، خراسان رضوی، سمنان، خراسان شمالی، خوزستان، اصفهان و تهران نسبت به میانگین بلند مدت از ۶ درجه سانتی گراد فراتر رفت و در دیگر استان های کشور نیز به جز کردستان، گیلان و اردبیل متوسط بیشینه دما فراتر از ۴ درجه ثبت شد.
آمار و ارقامی که نشان می دهد در اردیبهشت ماه سال جاری میانگین دمای هوا نسبت به میانگین بلند مدت ۵.۵ درجه افزایش داشته و همین موضوع در تشدید ناترازی نقش موثری داشته است.
اما از تاخیر در تعمیرات اساسی نیروگاه‌های حرارتی می‌توان به عنوان یکی دیگر از دلایل بروز این بحران یاد کرد. براساس این گزارش به دلیل نیاز به تامین برق زمستانی سال گذشته امکان تعمیرات دوره‌ای واحدهای سیکل ترکیبی نیروگاه‌های حرارتی صورت نگرفت که این امر بر مشکل تامین برق در تابستان دامن زد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش جهشی تقاضای مصرف برق هم بر تامین آن دامن زد و به همین دلیل در رده متهامان کمبود برق قرار گرفته است. براساس اعلام رسمی تقاضای مصرف برق در اردیبهشت‌ماه سال جاری به بیش از ۵۷ هزار مگاوات رسید که نسبت به اوج مصرف سال گذشته در همین بازه زمانی حدود ۱۱ هزار مگاوات بیشتر است. این رشد غیرمنتظره تقاضا که عمدتا ناشی از افزایش دما و استفاده گسترده از کولرها است، شکاف بین تولید و مصرف را در فصل بهار عمیق‌تر کرد.
اما مشکل پنجمی که وزارت نیرو به آن اشاره کرده به خروج موقت نیروگاه اتمی بوشهر از مدار تولید باز می گردد. براساس خبر اعلام شده از سوی این وزارتخانه نیروگاه اتمی بوشهر با ظرفیت تولید هزار مگاوات برق، به‌طور موقت از مدار خارج شده تا تعمیرات دوره‌ای خود را انجام دهد. این تعمیرات طبق برنامه‌ریزی‌ها تا اواخر خرداد ادامه دارد. غیبت این نیروگاه در شبکه برق سراسری در شرایطی که کشور با اوج تقاضا روبرو شده، سهم موثری در افزایش ناترازی ایفا کرده است
به مسائل مطرح شده باید ریشه‌دار بودن مسئله ناترازی برق را نیز اضافه کرد، زمان‌بر بودن حل ناترازی برق به‌عنوان یک معضل ساختاری بدل شده بطوریکه وزارت نیرو به این نکته اشاره می‌کند که این مشکل صرفا محصول شرایط خاص امسال نیست، بلکه به ضعف‌های ساختاری به ویژه در اقتصاد صنعت برق بازمی‌گردد.
از جمله این مشکلات می‌توان به قیمت‌گذاری پایین برق، عدم جذابیت سرمایه‌گذاری در تولید و زیرساخت، ضرورت نوسازی و توسعه شبکه برق و نیاز به منابع مالی برای توسعه را اشاره کرد که از سویی نیازمند زمان کافی و مهم تر از آن نیازمند تزریق سرمایه کافی به صنعت برق است، واقعیت بسیار مهمی که نشان می‌دهد، حتی تلاش‌های گسترده برای افزایش تولید و مدیریت مصرف در کوتاه‌مدت، قادر به رفع کامل ناترازی نیست و حل این معضل نیازمند اقدامات بلندمدت و سرمایه‌گذاری‌های گسترده است.
با این شرایط می‌توان گفت ناترازی برق در بهار ۱۴۰۴ هشداری جدی درباره ضرورت اصلاحات بنیادین در ساختار تولید، توزیع و مصرف انرژی در کشور است؛ اصلاحاتی که بدون آن‌ها، پایداری برق در تابستان‌های پیش‌رو با ریسک بیشتری مواجه خواهد شد.
