ماموریت مجلس به وزارت علوم: ایجاد همکاری‌ بین‌المللی و حمایت از پایان‌نامه‌های هوش مصنوعی

نمایندگان مجلس در ادامه جلسه علنی امروز (چهارشنبه، هفتم آبان‌ماه) مواد ۵ و ۶ طرح توسعه هوش مصنوعی را به تصویب نهایی رساندند. این مصوبات، وظایف مشخصی را برای «مرکز مطالعات راهبردی و آزمایشگاه توسعه فناوری‌های بنیادین هوش مصنوعی» و همچنین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تعیین کرده‌اند تا توسعه لایه‌های بنیادین این فناوری در کشور سرعت گیرد.

مطابق با ماده ۵ این طرح، «مرکز مطالعات راهبردی و آزمایشگاه توسعه فناوری‌های بنیادین هوش مصنوعی» مکلف است با هدف دستیابی به لایه‌های بنیادین توسعه هوش مصنوعی، اقداماتی را در دستور کار قرار دهد. وظیفه اصلی این مرکز، پایش و شناسایی فرصت‌ها و خلأهای فناورانه در زیست‌بوم هوش مصنوعی کشور است.

در بخش عملیاتی، این مرکز باید طرح‌های ملی و اولویت‌داری چون توسعه الگوهای (مدل‌های) بنیادین هوش مصنوعی، طرح‌های توسعه الگوهای برهم‌زننده و نوظهور و همچنین طرح‌های همکاری فناورانه بین‌المللی با نهادهای عمومی و خصوصی را تدوین کند. نکته مهم در این بخش آن است که اجرای این طرح‌ها باید با اولویت بخش خصوصی انجام گیرد.

همچنین، این مرکز وظیفه آینده‌نگری و مدیریت پیامدهای احتمالی جهش ناگهانی در توانمندی‌های هوش مصنوعی و اثرات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و زیست‌محیطی آن را بر عهده دارد. در بعد حقوقی و اخلاقی، مرکز باید اسنادی در زمینه‌های حفاظت از دارایی‌های فکری، توصیه‌نامه اخلاقی هوش مصنوعی و حقوق و مسئولیت‌های کیفری تدوین کند.

این اقدامات با هدف مقابله با سیطره عاملیت فناوری از طریق حفظ و تقویت محوریت عاملیت‌های انسانی و تقویت نقش ساختارهای مردم‌سالار دنبال می‌شود.

در نهایت، مرکز موظف به طراحی راهبردهای مؤثر برای جلوگیری از انحصار و تمرکز قدرت در حوزه هوش مصنوعی است؛ از جمله این راهبردها می‌توان به حمایت از طرح‌های متن باز (Open Source)، سیاست‌های پیشگیرانه مقابله با تحریم‌های احتمالی و راهبردهای تقویت اتحادیه‌های بین‌المللی اشاره کرد.

نمایندگان در ماده ۶ این طرح، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را مکلف کردند تا با استفاده از ساختارها و ظرفیت‌های در اختیار خود، برنامه‌ریزی و اقدامات اجرایی را برای توسعه و پشتیبانی از لایه‌های بنیادین هوش مصنوعی انجام دهد.

این وزارتخانه موظف است آزمایشگاه‌های آموزشی و تحقیقاتی را توسعه دهد و همچنین کارگاه‌ها و همایش‌های تخصصی ملی و بین‌المللی مرتبط با هوش مصنوعی را برگزار کند. در زمینه آموزش نیروی انسانی، طراحی و برگزاری دوره‌های تخصصی کوتاه‌مدت برای ارتقاء نیروهای موردنیاز کشور و اجرای برنامه‌های ترویجی دانشجویی برای جذب استعدادهای برتر از جمله وظایف این وزارتخانه است.

علاوه بر این، وزارت علوم باید با هدایت پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تحصیلات تکمیلی، فعال‌سازی همکاری‌های بین‌المللی با دانشگاه‌های صاحب‌نام و تقسیم کار میان دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها، توسعه دانش فنی در حوزه‌های مختلف هوش مصنوعی را محقق کند.

پایش مستمر پیشرفت‌های علمی و کاربردی هوش مصنوعی در سطح دنیا و همچنین پایش مستمر عملکرد دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها در این حوزه نیز از دیگر تکالیف قانونی تعیین‌شده برای وزارت علوم است.