اکوایران: جنگ اوکراین به رقابتی میان دو ساعت شنی بدل شده است: یکی اندازه‌گیرنده زمانی که ارتش تحت فشار اوکراین می‌تواند به جنگ ادامه دهد، و دیگری مدت‌زمانی که اقتصاد روسیه قادر است تهاجم را بدون به خطر انداختن ثبات حکومت ولادیمیر پوتین تحمل کند.
به گزارش اکوایران، مشکل در مسیر تلاش‌های صلح دونالد ترامپ این است که پوتین شرط بسته که ساعت شنی اوکراین زودتر خالی می‌شود؛ در آن صورت می‌تواند شرایط پیروزی را دیکته کرده و جایگاهی در تاریخ روسیه هم‌ردیف با تزارهای فاتح به دست آورد.
به همین دلیل، رئیس‌جمهور روسیه طی ماه‌های گذشته از پیشنهادهای ترامپ برای توقف جنگ بر مبنای سازش ارضی – که واشنگتن آن را امتیازی جذاب برای مسکو می‌دانست – عبور کرده و بر خواسته‌های حداکثری خود پای می‌فشارد؛ خواسته‌هایی که عملاً اوکراین را به دولت دست‌نشانده روسیه بدل کرده و موازنه قدرت در اروپا را تغییر می‌دهد.
به نوشته وال استریت ژورنال، آخرین ضرب‌الاجل ترامپ برای این که پوتین در مذاکره با کی‌یف جدیت نشان دهد نیز سپری شده است. هم‌زمان، متحدان اروپایی اوکراین همچنان در حال بررسی اعزام نیروهای حافظ صلح برای تثبیت صلحی هستند که هنوز در افق دیده نمی‌شود. بسیاری از سیاستگذاران و تحلیلگران منتقد رویکرد ترامپ معتقدند آنچه غایب است، یک راهبرد هماهنگ از سوی آمریکا و اروپا برای کوتاه کردن زمان شمارش معکوس روسیه و تغییر محاسبات پوتین است؛ زیرا در مسیر فعلی، او ممکن است برنده این شرط بندی شود.
تاب‌آوری روسیه
اقتصاد روسیه در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ علیرغم تحریم‌های غرب به لطف صادرات انرژی و محرک مالی ناشی از هزینه‌های سنگین نظامی رشد قابل توجهی داشت. اما اکنون نشانه‌های فشار و کمبود آشکار شده، رشد اقتصادی کند شده، درآمدهای نفت و گاز به شدت کاهش یافته و کسری بودجه افزایش یافته است.
با این حال، این بدان معنا نیست که کشور در آستانه بحرانی قرار گرفته که پوتین را وادار به عقب‌نشینی اهداف جنگی کند. الکساندر گابویف، مدیر مرکز اوراسیا در اندیشکده کارنگی برلین، می‌گوید: «مشکلات آشکارا رو به افزایش است، اما اقتصاد روسیه به این زودی‌ها زمین نمی‌خورد.»
او برآورد می‌کند که با وجود چشم‌انداز بدتر، اقتصاد می‌تواند دست‌کم ۱۸ تا ۲۴ ماه دیگر از جنگ حمایت کند، مگر آنکه تحریم‌ها به‌طور جدی تشدید و بهتر اجرا شوند یا قیمت نفت به‌شدت کاهش یابد. با این حال، قطع کامل درآمدهای نفتی روسیه دشوار است، چرا که اکنون عمده خریداران نفت روسیه چین و هند هستند. هند نیز اعلام کرده علیرغم تعرفه‌های ثانویه آمریکا که از اوت اعمال شده، به خرید نفت روسیه ادامه خواهد داد.
ایالات متحده و اروپا تاکنون تمایلی به تنبیه چین بابت حمایت اقتصادی گسترده از روسیه نشان نداده‌اند؛ زیرا پکن توانایی مقابله به مثل در یک جنگ تجاری را دارد. حتی اگر وضعیت مالی روسیه به شدت رو به وخامت برود، بعید است پوتین اهداف سیاسی، از جمله وسواس تاریخی‌اش برای بازگرداندن جایگاه و حوزه نفوذ روسیه، را فدای اقتصاد کند. در صورت فشار بودجه، هزینه‌ها به احتمال زیاد از بخش غیرنظامی کاسته خواهد شد تا هزینه‌های نظامی حفظ شود؛ همچنین در صورت پایان یافتن مشوق‌های مالی، جذب نیرو می‌تواند با بسیج اجباری‌تر جایگزین شود.
ماریا سنیگوایا، کارشناس روسیه در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی واشنگتن، می‌گوید پوتین نسبت به پیامدهای اقتصادی، مانند تورم که می‌تواند نارضایتی گسترده ایجاد کند، بی‌تفاوت نیست. شواهد این است که او تلاش کرده بخش بزرگی از جامعه روسیه را از تبعات جنگ دور نگه دارد، چه در سیاست‌های اقتصادی و چه در بسیج نظامی.
کارزار فزاینده حملات پهپادی اوکراین علیه پالایشگاه‌ها و خطوط لوله روسیه با هدف کاهش درآمد صادراتی و ایجاد اختلال داخلی نیز اثر گذاشته و در برخی مناطق به جیره‌بندی سوخت منجر شده است. سنیگوایا می‌گوید: «حفظ ظاهر عادی‌بودن زندگی سخت‌تر شده است. روس‌ها وقتی جنگ وارد زندگی‌شان شود ناراضی می‌شوند.»
با این حال، در کشوری به طور فزاینده اقتدارگرا، راه‌های بروز نارضایتی و اقدام جامعه و نخبگان کمتر و کمتر می‌شود. او برآورد می‌کند که روسیه می‌تواند جنگ را سه سال دیگر نیز ادامه دهد، مگر آنکه تحریم‌ها به شکل قابل توجهی سخت‌تر شوند.
پایداری اوکراین
بر اساس روندهای کنونی در میدان نبرد، ادامه جنگ برای دو تا سه سال دیگر می‌تواند مدافعان اوکراین را به نقطه شکست بکشاند. هرچند حمله بزرگ روسیه در شرق اوکراین طی بهار و تابستان امسال تنها دستاوردهای ارضی اندکی داشته، اما فرسایش مداوم نیروی انسانی به شدت بر ارتش اوکراین فشار آورده؛ کشوری که برخلاف روسیه با جمعیت بسیار کمتر، توان جایگزینی نیروها را ندارد.
هدف اصلی مسکو نه تصرف سرزمین، بلکه فرسوده کردن ارتش اوکراین است تا کی‌یف به تسلیم وادار شود. پوتین احتمالاً تنها زمانی اهداف خود را کاهش داده و به توافقی قابل‌قبول برای اوکراین و غرب رضایت خواهد داد که مطمئن شود اوکراین در میدان شکست نمی‌خورد و در عین حال خطرات سیاسی داخلی‌اش در صورت ادامه جنگ افزایش یافته است.
تداوم ارسال سلاح و مهمات غربی برای حفظ توان مقاومت اوکراین حیاتی است، در کنار توسعه صنایع نظامی داخلی این کشور. همچنین تثبیت بحران نیروی انسانی اوکراین اهمیت کلیدی دارد. در دونتسک، کانون اصلی نبرد، صفوف پیاده‌نظام به قدری نازک شده که گروه‌های کوچک سربازان روسی می‌توانند از شکاف‌های وسیع میان سنگرها نفوذ کنند. اوکراین برای مقابله بیشتر به مین‌ها، توپخانه و به‌ویژه پهپادها تکیه دارد. کی‌یف پیوسته توان پهپادی خود را برای جبران کمبود پیاده‌نظام ارتقا می‌دهد، اما نمی‌تواند تنها با «ارتش ربات‌ها» از کشور دفاع کند.
سربازگیری
نظام سربازگیری اوکراین نیز مشکلاتی ایجاد کرده است. بار اصلی خدمت اجباری بر دوش مردان میانسال مناطق روستایی و فقیر افتاده، در حالی که طبقه متوسط شهری و جوان‌ترها کمتر درگیر شده‌اند. این نابرابری اجتماعی در جامعه دموکراتیک اوکراین، نارضایتی زیادی برانگیخته است.
سرهی ایگناتوخا، فرمانده یگان پهپادی «بولاوا» در تیپ ریاست‌جمهوری اوکراین، می‌گوید: «مشکل اصلی پشت بحران پیاده‌نظام همین نابرابری اجتماعی است. دفاتر سربازگیری کشاورز را از روی تراکتور بیرون می‌کشند، اما وکیل را از پشت میز بیرون نمی‌آورند.»
او مانند بسیاری از کهنه‌سربازان خط مقدم، از دیدن شمار بالای مردان سالمی که در کافه‌ها و کلوب‌های شبانه کی‌یف، دنیپرو و اودسا وقت می‌گذرانند، آزرده است: «ما باید مثل اسرائیل باشیم؛ همه باید بجنگند.»
علاوه بر این، عادات خشک و سلسله‌مراتبی به‌جامانده از دوران شوروی در فرماندهی ارتش اوکراین، که بسیاری آن را عامل تلفات غیرضروری می‌دانند، اعتماد به رهبری نظامی و تمایل شهروندان به پیوستن به نیروها را فرسایش داده است. بسیاری از افسران خط مقدم و تحلیلگران نظامی از دو سال پیش خواستار اصلاح ساختار آموزش و مدیریت نیروها شده‌اند.
سرگرد الکساندر شیریشین، فرمانده گردان در تیپ ۴۷ مکانیزه اوکراین، گفت: «شاید هنوز به نقطه بحرانی نرسیده‌ایم که ضرورت تغییر ما را وادار به عمل کند.» با این همه، اوکراین از آغاز تهاجم تمام‌عیار روسیه در فوریه ۲۰۲۲ بارها برخلاف پیش‌بینی‌ها دوام آورده است. علیرغم کمبود نیرو و مهمات، این کشور راه‌هایی برای ادامه جنگ پیدا کرده است. شیریشین گفت: «عمیق‌ترین منبع ما اراده بقاست؛ چیزی که کمک می‌کند به شیوه‌های غیرمتعارف عمل کنیم. راه را پیدا می‌کنیم، حتی وقتی راهی نیست.»
