به گزارش اکوایران، همزمان با دور جدید مذاکرات ایران و اروپا در آستانه ضرب الاجل اروپا برای فعالسازی مکانیسم ماشه اعلام شد که روسیه پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که موعد انقضای آن در ماه اکتبر است ارائه کرده است.
این اقدام – در صورت تأیید- با هدف جلوگیری از یک رویارویی قریب‌الوقوع میان ایران و دولت‌های غربی طراحی شده است.
سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان به ایران تا ۳۱ اوت مهلت داده‌اند که همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) را از سر بگیرد و به مذاکرات با ایالات متحده بازگردد، در غیر این صورت با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل روبه‌رو خواهد شد. اما قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل چیست و چرا تمدید آن در مقابل تهدید اروپا برای فعالسازی مکانیسم ماشه مهم است؟
قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل در تاریخ ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵ (۲۹ تیر ۱۳۹۴) به تصویب رسید و چارچوب حقوقی و بین‌المللی برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) را تثبیت کرد. این قطعنامه نه تنها توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی را رسمیت بخشید، بلکه تحریم‌های هسته‌ای و تحریم‌های پیشین شورای امنیت (شامل قطعنامه‌های ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵، ۱۹۲۹ و ۲۲۴۴) لغو شد، اما امکان بازگشت آن‌ها در صورت عدم پای‌بندی ایران – از طریق سازوکار بازگشت‌پذیری (snapback) – محفوظ ماند و همزمان محدودیت‌های موقتی برای فعالیت‌های تسلیحاتی و موشکی ایران تعیین نمود.
سازوکار «مکانیسم ماشه» چیست و چگونه عمل می‌کند؟
مهم‌ترین ویژگی این قطعنامه، داشتن گزینه‌ای برای بازگشت فوری تحریم‌ها در صورت «عدم تعهد قابل توجه» ایران به برجام است:
هر یک از اعضای توافق (ایران و کشورهای P5+1) می‌توانند در صورت مشاهده نقض قابل توجه، نامه‌ای به دبیرکل و رئیس شورای امنیت ارسال کنند که روندی 45 تا 65 روزه را آغاز می‌کند.
اگر در این مدت معیین شده، قطعنامه‌ای برای ادامه لغو تحریم‌ها تصویب نشود (که معمولاً به دلیل احتمال وتو امکان‌پذیر نیست)، تمام تحریم‌های پیشین به‌طور خودکار اجرایی می‌شود – بدون نیاز به رأی‌گیری یا وتو. این سازوکار کاملاً وتو-مصون است، یعنی هیچ عضو دائمی شورا نمی‌تواند مانع اجرای آن شود.
مهلت قانونی اجرای اسنپ بک تا 26 مهر است. اگر پیش از این تاریخ این مکانیسم فعال نشود، دیگر قابلیت اجرا ندارد و پس از آن، برای فعالسازی مجدد تحریم‌ها، نیاز به قطعنامه جدید و رأی‌گیری شورای امنیت خواهد بود.
تروئیکای اروپایی (فرانسه، بریتانیا و آلمان) بارها اعلام کردند که در صورت عدم پیشرفت دیپلماسی تا پایان آگوست، مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد.
جایگاه ایران و چشم‌انداز آینده
برای ایران، قطعنامه ۲۲۳۱ هم فرصت بود و هم چالش:
ایستادگی ایران بر حق غنی‌سازی صلح‌آمیز تحت قطعنامه و مقابله با فشار تحریمی از یک سو، و استفاده از ابزار دیپلماسی برای کاهش تنش‌ها از سوی دیگر دیده می‌شود.
اگر مکانیسم ماشه فعال شود، بنابه گفته تحلیلگران سیاسی و اقتصادی آثار سنگینی بر اقتصاد ایران (به‌ویژه نفت، گاز، حمل‌ونقل، بانکی و سرمایه‌گذاری) خواهد داشت.
ایران با اشاره به خارج شدن آمریکا از برجام در ۲۰۱۸، می‌گوید اروپایی‌ها حق قانونی برای بازگشت تحریم‌ها ندارند.
تهدیدات ایران به خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) و افزایش همکاری با روسیه و چین نشان‌دهنده پیامدهای محتمل سیاسی این امر است.
حال باید منتظر ماند و دید که نتیجه مذاکرات ایران با تروئیکای اروپایی چه خواهد شد؟ گفت‌وگویی که مسیر تنش یا گشایش را تعیین خواهد کرد.
