اکوایران: پویتن پیشنهاد برگزاری گفت‌وگوهای مستقیم بین روسیه و اوکراین در استانبول را مطرح کرد. ترامپ با استقبال از پیشنهاد کرملین گفت «پوتین آتش‌بس نمی‌خواهد» و فشار را بر ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، گذاشت تا «همین حالا جلسه را برگزار کند».
به گزارش اکوایران، برای حدود ۳۰ ساعت، توهم اتحاد فراآتلانتیکی بر سر اوکراین بازگشته بود.
اروپا و اوکراین خواستار توافق بر سر آتش‌بس بدون قید و شرط ۳۰ روزهای بودند که دولت ترامپ دو ماه پیش پیشنهاد داده بود. رهبران اروپایی گفتند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، شخصاً از طرح آن‌ها – و تهدید به اعمال تحریم در صورت امتناع روسیه از پذیرش آن تا روز دوشنبه – حمایت کرده است؛ موضوعی که با انتشار تصویری از تماس تلفنی شنبه‌شب او از کی‌یف در فضای مجازی اعلام شد.
اما سپس ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، سخن گفت و بدون آن‌که حتی اشاره‌ای به درخواست آتش‌بس کند، چیزی قدیمی را در قالبی جدید ارائه داد: پیشنهاد برگزاری گفت‌وگوهای مستقیم بین روسیه و اوکراین در استانبول، چهار روز بعد. و اینجا بود که اتحاد فراآتلانتیکی از هم پاشید. ترامپ با استقبال از پیشنهاد کرملین – و تنها با این جمله در شبکه تروث سوشال که «پوتین آتش‌بس نمی‌خواهد»، فشار را بر ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، گذاشت تا «همین حالا جلسه را برگزار کند».
و بار دیگر، پاندول سیاست چرخید. ترامپ که در زمانی که متحدان دیرینه آمریکا از اتحاد دوباره‌شان سخن می‌گفتند، به‌طرز معناداری سکوت کرده بود، با سخنان پوتین، دوباره موضع خود را با او تغییر داد.
به نوشته سی‌ان‌ان، تنها کاری که زلنسکی توانست انجام دهد، نشان دادن تعهد شخصی بود؛ و این پیشنهاد را مطرح کرد که این دیدار می‌تواند رو در رو با پوتین، کسی که به ارتکاب جنایات جنگی علیه کشورش متهم است، برگزار شود. تصمیمی که در داخل اوکراین برای او بسیار پرهزینه است.
این احتمال را نمیتوان نادیده گرفت که مسکو و واشنگتن در پشت پرده برنامه‌هایی داشته باشند که جهان را به صلح نزدیک‌تر کند. اما در حالی‌که ترامپ سخن می‌گفت، به نظر می‌رسید رهبران اروپایی سکوت کرده‌اند. اما آسمان اوکراین نه.
در همان شبی که درخواست آتش‌بس مطرح شده بود، روسیه ۱۰۸ پهپاد به اوکراین پرتاب کرد.
دیدار مستقیم
پوتین حالا بیش از پیش جسور شده است. او توانست بدون هیچ ملاحظه‌ای درخواست اروپا و اوکراین را نادیده بگیرد، حتی بدون اشاره مستقیم به آن. دوم، او تا این لحظه با هیچ‌یک از «تحریم‌های گسترده» علیه روسیه یا افزایش کمک نظامی به اوکراین مواجه نشده است؛ اقداماتی که به نظر می‌رسید اروپا در صورت عدم تحقق آتش‌بس و با پشتیبانی ترامپ، وعده آن‌ها را داده بود.
و سوم، پیشنهاد او برای گفت‌وگوهای مستقیم در استانبول – که چیز تازه‌ای در آن وجود نداشت، جز زمان آن که برای روز پنج‌شنبه تعیین شده بود – ناگهان به پایه اصلی موضع ترامپ تبدیل شد. رئیس‌جمهور آمریکا تنها این احتمال را مطرح کرد که اگر آن گفت‌وگوها بی‌نتیجه بمانند، ممکن است پیامدهایی در پی داشته باشند.
موضوعی که در تمام ماه‌های گذشته‌ی این هرج‌ومرج به‌طور پیوسته دیده شده، تمایل ترامپ به پرهیز از اقداماتی است که به رابطه‌اش با کرملین آسیب بزند.
تهدید به تحریم – چه گسترده و چه محدود – همواره اقدامی پیچیده بوده است. روسیه همین حالا نیز تحت تحریم‌های سنگینی قرار دارد و اقدامات مؤثر زیادی باقی نمانده‌اند که بتوان بدون آسیب زدن جدی به منافع غرب آن‌ها را اعمال کرد. نکته کلیدی این است که آیا اروپا بدون حمایت آمریکا تلاش خواهد کرد تا فشار اقتصادی را بر روسیه افزایش دهد یا نه. چنین اقدامی می‌تواند شکاف در صفوف متحدان غربی را آشکار کند، اما شاید از این‌که تهدیدهای اعلام‌شده در کی‌یف بی‌ثمر و توخالی به‌نظر برسند، گزینه بهتری باشد.
اگر دیدار در استانبول واقعاً برگزار شود، خود گامی فوق‌العاده پرمخاطره خواهد بود. پوتین و زلنسکی آشکارا از یکدیگر بیزارند. پوتین، زلنسکی را خائنِ طرفدار اروپا و نماد موفقیتی می‌بیند که از دل زوال امپراتوری شوروی بیرون آمده و برای بوروکرات‌های عصر شوروی هنوز پذیرفتنی نیست. در مقابل، زلنسکی پوتین را کسی می‌داند که بی‌رحمانه و بی‌دلیل کشورش را اشغال کرده است. به احتمال بسیار زیاد این دو نفر به توافقی نخواهند رسید و دیدارشان نه به آشتی بلکه به بن‌بست بیشتر منجر خواهد شد.
تسهیل‌گری آمریکا
بعید نیست کاخ سفید، با حضور مارکو روبیو وزیر امور خارجه آمریکا در ترکیه در روز تعیین‌شده، و همچنین حضور ترامپ در منطقه، تلاش کند نقش تسهیل‌گر را ایفا کند. اما درگیر شدن بیش‌ازحد آمریکا در این روند ممکن است برای روابطش با همه طرف‌ها دردسرساز شود.
ساده‌ترین نتیجه‌گیری از روزهای اخیر این است که ترامپ نمی‌خواهد یا نمی‌تواند ببیند که پوتین در حال خریدن زمان است. نیروهای کرملین نه‌تنها عقب ننشسته‌اند، بلکه در خط مقدم درگیری‌ها – به‌ویژه در نزدیکی پوکروفسک در شرق اوکراین – در حال تقویت و پیشروی‌اند. ضرب‌الاجل‌هایی که برای آخر هفته تعیین شده بود، بدون نتیجه گذشته‌اند و آن لحظه کوتاه از وحدت غربی‌ها را به یک استثنا تبدیل کرده‌اند.
دیدار احتمالی در استانبول تنها سه روز دیگر است. اما این دیدار نه به‌سرعت صلح را به ارمغان خواهد آورد و نه حتی شاید آتش‌بس را؛ بلکه تنها نمایش دیپلماتیک دیگری خواهد بود، با خصومت شخصی عمیق میان دو مردی که از دو نسل کاملاً متفاوت در جهان پساشوروی می‌آیند. این احتمال هم وجود دارد که چنین دیداری روند صلح را عقب بیندازد و بار دیگر لحظه تصمیم‌گیری ترامپ برای پیوستن به متحدان اروپایی‌اش در اعمال فشار واقعی بر روسیه – به دلیل نپذیرفتن آتش بس- را به تأخیر بیندازد.
پاسخ آن تصمیم کلیدی ترامپ که فعلاً به تعویق افتاده، از هم‌اکنون روشن است. اما این‌که اروپا و اوکراین چگونه باید خود را در این میدان تنها مدیریت کنند، هنوز نامعلوم است.
