بررسی عملکرد ۱۷سال گذشته شاخص کل بورس نشان می‌دهد که شهریور، با وجود نوسانات فراوان، در مجموع ماهی نسبتا امیدوارکننده برای سهامداران بوده است. داده‌های تاریخی نشان می‌دهد که در این بازه، ۱۰شهریور مثبت و ۷ شهریور منفی پشت سر گذاشته‌ایم. این امر بیانگر آن است که اگرچه بورس در این ماه همیشه سبز نبوده، اما وزن سال‌های مثبت بر سال‌های منفی غلبه داشته است.در ۱۰ سالی که شاخص کل در شهریور بازدهی مثبت ثبت کرده، میانگین رشد حدود ۹ درصدی به چشم می‌خورد؛ رقمی قابل‌توجه که شهریور را به یکی از ماه‌های نسبتا مطلوب بورس تبدیل می‌کند. در مقابل، هفت سال منفی این بازه تاریخی، میانگین ۵ درصد افت را به همراه داشته است. به بیان دیگر، زیان‌ها در سال‌های منفی کمتر از سودهای سال‌های مثبت بوده و این خود، اهمیت بررسی محرک‌ها و دلایل پایداری یا بازگشت روندها در شهریور را دوچندان می‌کند.
نگاهی به نمودار ۱۷ سال اخیر نشان می‌دهد شهریور در دوره‌هایی که اقتصاد کلان یا سیاست‌های کلیدی کشور روندی باثبات یا محرک‌زا داشته‌اند، برای بورس به فرصتی طلایی بدل شده است. برای نمونه، از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ که بازار سرمایه در اوج تاریخی خود قرار داشت، شهریور نیز همگام با این روند سبزپوش شد و بازدهی‌های قابل‌توجهی را به ثبت رساند. این چرخه در سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸بار دیگر تکرار شد؛ دوره‌ای که افزایش نرخ ارز و رشد قیمت کالاهای جهانی، به‌ویژه فلزات و محصولات پتروشیمی، به موتور محرک بورس ایران تبدیل شد.
اما همه داستان شهریور سبز نیست. در سال‌های اخیر، به‌ویژه در فاصله ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱، سهامداران خاطرات تلخ‌تری از شهریور به یاد دارند. در این سه سال، بازار سرمایه عمدتا درگیر افت‌های شدید شد؛ افت‌هایی که بیش از آن‌که ناشی از متغیرهای اقتصادی باشند، ریشه در تصمیمات سیاستگذار، تغییرات ناگهانی در نرخ بهره، ناترازی بودجه‌ای و فضای مبهم سیاسی داشتند. همین عوامل، سبب شد شهریورماه به جای ماه امید، به نمادی از فرسایش اعتماد سرمایه‌گذاران بدل شود.
بازگشت امید؛ نقش محرک‌های اقتصادی
با این حال، سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ نشان دادند که اگر محرک‌های اقتصادی و سیاسی موثر فعال شوند، شهریور هنوز می‌تواند بازار سرمایه را غافلگیر کند. در سال ۱۴۰۲ افزایش نرخ ارز و اثر آن بر سهام پالایشی‌ها، شاخص را به سمت مثبت حرکت داد و بازدهی مثبتی برای سهامداران رقم زد. یک سال بعد، در شهریور ۱۴۰۳، انتخاب عبدالناصر همتی به عنوان وزیر اقتصاد به‌عنوان یک شوک مثبت عمل کرد و فضای بازار را تا حدی متحول ساخت. هرچند این اثرگذاری بیشتر جنبه روانی داشت، اما نشان داد تغییرات کلان سیاسی می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در بازدهی شهریور ایفا کند.
از شهریور ۱۴۰۴ چه انتظاری می‌توان داشت؟
اکنون که در آستانه شهریور ۱۴۰۴ هستیم، پرسش اصلی فعالان بازار این است که آیا این ماه بار دیگر می‌تواند سنت سبز خود را تکرار کند یا در دام رکود و بی‌اعتمادی همچنان گرفتار خواهد ماند؟ داده‌های تاریخی نشان می‌دهد که میانگین بازدهی ۱۷ سال اخیر برای شهریور حدود ۲.۸۷درصد مثبت بوده است. بر این اساس، انتظار می‌رود در صورت نبود شوک‌های منفی، شاخص کل در این ماه بتواند بازدهی مثبت محدودی – حدود سه درصد – را به ثبت برساند. اما این انتظار مشروط به تحقق چند محرک کلیدی است: کاهش نرخ بهره یا حداقل توقف سیاست‌های انقباضی پولی که می‌تواند نقدینگی را به سمت بازار سهام هدایت کند. شفافیت در سیاست‌های ارزی و پرهیز از تسعیرهای غیرواقعی که به بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران دامن می‌زند.
تحولات سیاسی مثبت از جمله پیشرفت در مذاکرات یا رفع موانع بین‌المللی که همچنان سایه خود را بر بازار گسترده است. حمایت‌های ساختاری و واقعی از بورس نه در قالب بخشنامه‌های مقطعی، بلکه با اصلاح سیاست‌های کلان اقتصادی. مرور کارنامه ۱۷ساله شهریور نشان می‌دهد که این ماه ظرفیت آن را دارد که به نقطه‌ای تعیین‌کننده در روند سالانه بورس تبدیل شود. هرچند در سال‌های منفی، ناکارآمدی سیاست‌ها و فضای مبهم اقتصادی دست بالا را داشته‌اند، اما در سال‌های مثبت، نقش محرک‌های اقتصادی و سیاسی به روشنی دیده می‌شود. به نظر می‌رسد شهریور ۱۴۰۴ نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود.
اگر سیاستگذاران بتوانند حداقل یکی از متغیرهای کلیدی-از کاهش نرخ بهره گرفته تا ایجاد ثبات سیاسی-را فعال کنند، بازار سرمایه می‌تواند بازدهی مثبتی ثبت کند. در غیر این صورت، این ماه هم ممکن است به فهرست سال‌های قرمز شهریور اضافه شود. سرمایه‌گذاران امروز بیش از هر زمان دیگری چشم به تحولات کلان دوخته‌اند. شهریور، بار دیگر آزمونی برای اقتصاد ایران و محک اعتماد عمومی به بازار سرمایه خواهد بود؛ آزمونی که نتیجه آن می‌تواند مسیر بورس در نیمه دوم سال را مشخص کند.
