روند مالکیت چهار کالای بادوام در خانه ایرانیان

اکوایران: بررسی‌ها نشان می‌دهد استفاده از اتومبیل شخصی و ماشین لباسشویی در خانوارهای شهری بیش از ماشین ظرفشویی و مایکروویو است.

بررسی روند بهره‌مندی خانوارهای شهری ایران از کالاهای بادوام و لوازم خانگی، تصویر روشنی از تغییر سبک زندگی و الگوهای مصرفی در سال‌های اخیر ارائه می‌دهد. آمارها نشان می‌دهد که برخی وسایل مانند ماشین لباسشویی به سطحی نزدیک به اشباع در میان خانواده‌ها رسیده و به کالایی ضروری بدل شده‌اند، در حالی‌که کالاهایی نظیر مایکروویو، ماشین ظرف‌شویی و خودروی شخصی همچنان در مسیر رشد و نفوذ بیشتر قرار دارند. تحلیل این روندها می‌تواند بیانگر تحولات اقتصادی، تغییرات درآمدی و حتی دگرگونی‌های فرهنگی و اجتماعی در جامعه شهری ایران باشد.

در این گزارش به بررسی سهم چهار کالای ماشین لباسشویی، اتومبیل شخصی، ماشین ظرفشویی و مایکروویو از سبد خانوار ایرانی پرداخته شده و منبع، داده‌های هزینه درآمد خانوار مرکز آمار بوده است.

ماشین لباسشویی یک کالای ضروری در سبد خانوار

آمارها حاکی از آن است که درصد خانوارهای شهری دارای مایکروویو و فر در سال ۱۳۹۵ حدود ۱۰.۳ درصد بوده است. این رقم تا سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ رشد ملایمی داشته و به حدود ۱۲.۶ درصد رسیده است. در سال‌های بعد، تغییرات چندان چشمگیر نبوده و حتی در سال ۱۴۰۰ به ۱۱.۹ درصد کاهش یافته است. اما از ۱۴۰2 به بعد شاهد جهشی چشم‌گیر هستیم؛ به‌طوری که در این سال سهم خانوارهای دارای این وسایل به ۱۵.۲ درصد و در سال گذشته به ۱۶.۱ درصد افزایش یافته است. این رشد اخیر می‌تواند بیانگر افزایش تقاضا برای وسایل مدرن آشپزخانه در میان طبقات متوسط شهری باشد.

این‌ها درحالی است که روند بهره‌مندی خانوارهای شهری از ماشین لباسشویی بسیار متفاوت و در سطح بالاتری قرار دارد. در سال ۱۳۹۵ حدود ۸۴.۵ درصد خانوارهای شهری از ماشین لباسشویی برخوردار بوده‌اند. این نسبت طی سال‌های بعد با روندی تدریجی افزایش یافته و در سال ۱۴۰۰ به ۸۸.۱ درصد رسیده است. در سال‌های 1402 و ۱۴۰۳ نیز رشد ادامه داشته و به ترتیب به ۸۹.۴ درصد و ۸۹.۶ درصد رسیده است.

در مجموع، این آمار نشان می‌دهد که ماشین لباسشویی به کالایی تقریبا ضروری برای خانوارهای شهری تبدیل شده است. در مقابل، استفاده از مایکروویو و فر هنوز در سطحی پایین‌تر قرار دارد و بیشتر جنبه کالای لوکس یا انتخابی دارد. با این حال، رشد سال‌های اخیر نشان می‌دهد که گرایش به این وسایل رو به افزایش است.

جایگاه اتومبیل شخصی و ماشین ظرفشویی در سبد خانوار

روند برخورداری خانوارهای شهری از ماشین ظرف‌شویی نشان‌دهنده رشد کند اما پیوسته در بهره‌مندی است. در سال 1395، تنها 5.8 درصد از خانواده‌ها از این وسیله استفاده می‌کردند که این رقم در سال گذشته به 9.6 درصد رسید. این افزایش حدود 3.8 واحد درصدی طی 8 سال، نشان‌دهنده این است که ماشین ظرف‌شویی همچنان کالایی لوکس محسوب می‌شود، اما به تدریج جای خود را در سبد خرید خانواده‌های ایرانی باز کرده است. این رشد می‌تواند به عواملی مانند افزایش درآمد، تغییر سبک زندگی و اهمیت بیشتر به صرفه‌جویی در زمان و راحتی اعضای خانوار مرتبط باشد.

در انتها نیز استفاده از خودروی شخصی در خانوارهای شهری، تصویری متفاوت و با شیب تندتری از رشد را به نمایش می‌گذارد. در سال 1395، 47.6 درصد از خانوارهای شهری دارای خودروی شخصی بودند، در حالی که این رقم در سال گذشته به 54.9 درصد افزایش یافته است. این افزایش تقریبا 7.3 واحد درصدی، نشان می‌دهد که خودرو به عنوان یک نیاز اساسی برای حمل و نقل و همچنین نمادی از وضعیت اجتماعی، جایگاه مهمی در میان خانواده‌ها دارد. با وجود افزایش شدید قیمت خودرو در این سال‌ها، تقاضا برای آن همچنان بالاست، که می‌تواند دلایل مختلفی مانند ناکافی بودن سیستم حمل و نقل عمومی، نیاز به جابجایی بین‌شهری و یا سرمایه‌گذاری در دارایی امن را در بر گیرد.

جمع‌بندی

خرید کالای بادوام در خانوارهای شهری ایرانی با هدف استفاده طولانی‌مدت است. در واقع استفاده از این کالاهای که دارای عمری بیشتر از کالاهای دیگر هستند به صورت مداوم ادامه دارد. با این‌حال رفاه و افزایش کیفیت زندگی مردم تا حد قابل توجهی به این کالاها وابسته است. از همین‌رو وقتی میزان بهره‌مندی خانوارها در مدتی کوتاهی مثلا از ماشین ظرفشویی رشد می‌کند این امر می‌تواند بیانگر افزایش رفاه مردم باشد. اما اگر این رخداد در مدت زمان طولانی‌تری تحقق یابد نشان دهنده اتفاق خاصی نیست.