اکوایران: دو تماس تلفنی بار دیگر پرونده هسته‌ای ایران را در مرکز تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی قرار داد. مهدی ذاکریان، استاد روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با اکوایران تأکید کرد: ایران باید تکلیف خود را با نظم جهانی مشخص کند؛ آیا می‌خواهد آن را تغییر دهد یا در چارچوب آن قدرت بگیرد؟ او هشدار داد که ادامه سیاست خارجی مبتنی بر دشمن‌محوری، ایران را از حمایت جهانی و منطقه‌ای محروم کرده است.
به گزارش اکوایران، روز پنجشنبه -8 آبان- دو تماس تلفنی جداگانه مهم از سوی بدر عبدالعاطی، وزیر امور خارجه مصر با سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، برقرار شد؛ تماس‌هایی که در میانه روزهای حیاتی خاورمیانه انجام گرفت.
منطقه در حالی با افزایش تنش‌ها در غزه، ناامنی در دریای سرخ و کشمکش بر سر فعالیت‌های هسته‌ای ایران دست‌وپنجه نرم می‌کند که این تماس‌ها بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر دیپلماتیک برای حفظ ثبات و یافتن راه‌حلی مسالمت‌آمیز در پرونده هسته‌ای ایران تلقی می‌شود.
آنطور که رسانه‌ها از محور اصلی این گفت‌وگوها نوشتند، گفت‌وگوها در مسیر احیای مذاکرات دیپلماتیک و تقویت همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در چارچوب توافقی بود که در ۹ سپتامبر ۲۰۲۵ در قاهره میان نمایندگان ایران و آژانس به امضا رسیده بود.
عبدالعاطی در این تماس‌ها بر لزوم گفت‌وگوها میان همه طرف‌های ذی‌ربط، از قدرت‌های غربی تا کشورهای عربی تأکید کرد و خواستار حفظ فضای تعامل و گفت‌وگو برای جلوگیری از هرگونه تشدید تنش نظامی شد.
ذاکریان: پرونده هسته‌ای نتیجه اجماع پنج قدرت است
در همین زمینه، مهدی ذاکریان، استاد روابط بین‌الملل و تحلیلگر سیاست خارجی در گفت‌وگو با اکوایران به بررسی ابعاد مختلف این مسئله پرداخت و تأکید کرد: ایران باید تکلیف خود را با نظم جهانی مشخص کند؛ آیا قصد دارد آن را تغییر دهد یا در چارچوب آن توانمند شود؟
ذاکریان در ابتدای گفت‌وگو با اشاره به فضای کلی پیام‌های مخابره شده اخیر گفت: کشورهای غربی و قدرت‌های جهانی در واقع به ایران این پیام را می‌دهند که یا باید از طریق مذاکره شرایط ما را بپذیرید، یا با جنگ روبه‌رو خواهید شد. همه صحبت‌ها در این چارچوب است؛ یعنی یا توافق بر سر پذیرش محدودیت‌ها، یا ورود به تقابل نظامی.
به گفته او، واسطه‌ها و میانجی‌گران در این روند نیز در مسیر خواسته‌های قدرت‌های بزرگ قرار دارند: آمریکا، روسیه، چین و دیگر قدرت‌های جهانی. پرسش اصلی برای ایران این است که آیا می‌تواند نظم جهانی را تغییر دهد یا خیر؟ این مهم‌ترین سؤال سیاست خارجی ایران است.
این استاد دانشگاه یادآور شد: تحریم‌ها و قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران حاصل تصمیم همان پنج کشور دائم شورای امنیت است؛ آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا. اگر این پنج کشور با هم به توافق نمی‌رسیدند، اصلاً پرونده هسته‌ای ایران شکل نمی‌گرفت. بنابراین، ایران باید بداند که در برابر یک اجماع جهانی ایستاده است، نه صرفاً در برابر غرب.
او افزود: پس از پاسخ به پرسش نخست، ایران باید بررسی کند که آیا در همین نظم تحمیلی جهانی می‌تواند قدرتمند و توانمند شود یا خیر. یعنی آیا می‌تواند در چارچوب این نظم، فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک خود را پیش ببرد.
ذاکریان در ادامه با انتقاد از رویکرد سیاست خارجی ایران گفت: مشکل اصلی این است که ایران در درجه اول اسیر توهم است. می‌گوید آمریکا و اسرائیل را شکست داده، در حالی‌که نتیجه چنین ذهنیتی این شده که امروز کشور با بحران آب، محیط‌زیست و مشروعیت مردمی روبه‌روست. چون به پرسش‌های اصلی سیاست خارجی پاسخ علمی و منطقی داده نشده است.
او افزود: در نتیجه ایران نه در سطح بین‌المللی متحدی دارد و نه در منطقه از حمایت جدی برخوردار است. نه مصر، نه کشورهای همسایه و نه حتی نهادهای چندجانبه بین‌المللی مانند آژانس انرژی اتمی، هیچ‌کدام در کنار ایران نمی‌ایستند یا نمی‌گویند با وجود تحریم‌ها ما با ایران همکاری می‌کنیم.
به گفته ذاکریان، اگر ایران بخواهد شرایط خود را تغییر دهد، باید به مردم و همکاری با جهان بازگردد. او با اشاره به تجربه کشورهای دیگر گفت: ببینید ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم چه کرد؟ آلمان چه کرد؟ کشورهایی که در جنگ شکست خوردند، با همکاری بین‌المللی و بازسازی درون‌زا پیش رفتند. حتی چین، که رقیب سیاسی سرسختی برای آمریکا بود، به توافق‌های اقتصادی و تجاری با واشنگتن دست یافت.
«نفت ایران دیگر ملی نیست»
ذاکریان با اشاره به رابطه ایران و چین گفت: ایران معاهده راهبردی طولانی‌مدتی با چین دارد، اما باید دید این رابطه واقعاً چه معنایی دارد. آیا چین در توافق تجاری خود با آمریکا حتی یک بار نام ایران را مطرح کرده است؟ خیر. چینی‌ها دنبال منافع خودشان هستند.
او افزود: در اختلاف میان ایران و عربستان، چین میانجی‌گری کرد چون حفظ امنیت نفتکش‌ها و مسیرهای تجاری‌اش در خلیج فارس و دریای سرخ برایش اهمیت داشت. اما حالا چرا در پرونده ایران و آمریکا ورود نمی‌کند؟ چون نفعی ندارد. چین از تحریم ایران سود می‌برد؛ نفت ایران را ارزان می‌خرد و در مقابل کالاهای بی‌کیفیت می‌دهد.
ذاکریان در بخش دیگری از گفت‌وگو گفت: عده‌ای هنوز می‌گویند ایران از زمان مصدق نفتش را ملی کرده است. سؤال من این است که آیا امروز نفت ایران واقعاً ملی است؟ امروز چند کشور از جمله چین، روسیه و هند، نفت ایران را نه‌تنها مفت می‌خرند بلکه حتی پولش را هم نمی‌دهند و به‌جایش کالاهای بنجل می‌فرستند.
او ادامه داد: در دوره قاجار، حتی انگلیسی‌ها گاهی برای منافع خود با فرانسه یا روسیه درگیر می‌شدند تا امتیاز بیشتری بگیرند. اما امروز چین برای ایران با چه کشوری درگیر شده است؟ با آمریکا؟ با فرانسه؟ با روسیه؟ هیچ‌کدام. چون اساساً منافعش در گرو حفظ وضع موجود است، نه دفاع از ایران.
ذاکریان در پایان تأکید کرد: تا زمانی‌که ایران با جهان سر ناسازگاری دارد و سیاست خارجی خود را بر پایه دشمن‌محوری می‌گذارد، نمی‌تواند از فرصت‌های جهانی بهره ببرد. بازگشت به مردم، واقع‌گرایی و تعامل هوشمندانه با قدرت‌های جهانی تنها راه خروج از وضعیت کنونی است.
