اکوایران: در حالی‌که تهدید اروپا به فعال‌سازی مکانیسم ماشه بر دیپلماسی ایران سنگینی می‌کند، ساسان کریمی در گفت‌وگو با اکوایران با تشریح سناریوهای محتمل پیش رو، هشدار داد: روزی که این مکانیسم فعال شود، دیپلماسی هسته‌ای اروپا با ایران به پایان می‌رسد.
به گزارش اکوایران، درحالی‌که روزشمار فعال‌شدن مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) آغاز شده، ایران و تروئیکا در 31 مرداد توافق کردند سه‌شنبه -۴ شهریور- گفت‌وگوها را در سطح معاونین وزرای خارجه برگزار کنند.
گفت‌وگوهایی که می‌توان آن را فرمولی برای جلوگیری از فعال شدن ماشه در دقیقه ۹۰ نامید. با‌این‌حال و به‌رغم این توافق مشخص نیست که تهران و سه پایتخت اروپایی پاریس، لندن و برلین بتوانند به یک چارچوب جدید دست پیدا کنند و چند ماه برای بازگشت به دیپلماسی و تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ زمان بخرند.
همچنین رسانه آسوشیتدپرس به نقل از یک منبع مطلع خبر داد که به موازات این تماس تلفنی، مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین با مقامات ایرانی دیداری داشته‌اند.
در همین خصوص مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از پایان تماس تلفنی روز جمعه در توئیتی نوشت: اروپا به یک راه‌حل دیپلماتیک برای مساله هسته‌ای متعهد است. با نزدیک شدن به مهلت مقرر برای مکانیسم ماشه، آمادگی ایران برای تعامل با ایالات متحده بسیار مهم است. ایران همچنین باید به طور کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند.
در همین چارچوب ساسان کریمی، استاد روابط بین‌الملل در گفت‌وگویی با اکوایران به بررسی ابعاد مختلف قطعنامه 2231 و شرایط فعال شدن مکانیسم ماشه پرداخته است.
کریمی در ابتدا بیان کرد: اصطلاحی تحت عنوان «مکانیسم ماشه» اساساً در برجام وجود ندارد. حتی اصطلاح «اسنپ‌بک» هم در متن توافق ذکر نشده و بیشتر یک تعبیر برای تهدیدنمایی از برجام است. آنچه معروف شده، در واقع همان «سازوکار بازگشت‌پذیری» است؛ یعنی سازوکاری که طرف‌ها را به موضع پیش از گفت‌وگوهای برجام بازمی‌گرداند.
او ادامه داد: این همان چیزی است که در بسیاری از توافق‌ها و معاملات دیگر هم وجود دارد. وقتی طرفین در میانه راه راضی نباشند، می‌توانند به شرایط پیش از توافق برگردند. چنین حقی هم در حقوق داخلی و هم در حقوق بین‌الملل پیش‌بینی شده است.
این استاد روابط بین‌الملل تاکید کرد: در قطعنامه ۲۲۳۱ یک «روبیک» مشخص شده که شامل چند مرحله است و آخرین آن Termination Day است که در تاریخ ۲۶ مهر 1404 اتفاق می‌افتد. طبق این قطعنامه، 6 قطعنامه شورای امنیت علیه ایران—که پنج مورد آنها ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل بودند و پیش از سال ۹۲ تصویب شدند— که الان بلااثر هستند، برای همیشه بلااثر خواهند شد.
او ادامه داد: برای 26 مهر ماه که ضرب‌العجل است، مکانیسم بازکشت‌پذیری این سازوکار به طرف‌ها اختیار می‌دهد که دوباره همه‌چیز به شرایط پیش از برجام بازگردد؛ یعنی همان قطعنامه‌هایی که در دوران آقای جلیلی و آقای احمدی‌نژاد علیه کشور تحمیل شده بود، دوباره اجرایی شود. اما اگر قطعنامه ۲۲۳۱ منقضی شود، این امکان برای طرف‌های دیگر وجود نخواهد داشت.
کریمی راهکارهای اروپایی‌ها را از نظر خودشان این چنین توصیف کرد:
-
فعال‌سازی این سازوکار در همین مقطع و قرار دادن ایران در معرض بازگشت تحریم‌ها.
-
اجازه دهند قطعنامه منقضی شود و کل 6 قطعنامه پیشین هم از بین برود.
هر کدام از طرفین در واقع با تهدید به انتخاب مسیر مدنظر خودش، طرف مقابل را تحت فشار قرار می‌دهند.
او توضیح داد: راه میانه‌ای هم که اروپایی‌ها پیشنهاد کرده‌اند این است که این مهلت تمدید شود؛ آنها پیشنهاد 6 ماه تمدید داده‌اند. اما ایران تاکنون این موضوع را نپذیرفته است. در دور قبلی مذاکرات نیز سه کشور اروپایی این پیشنهاد را مطرح کردند اما ایران رد کرد. آقای لاریجانی هم در مصاحبه‌هایشان بر این رد تأکید داشتند. البته آقای عراقچی، ضمن مخالفت، موضوع را موکول به مشورت‌های داخلی کردند.
این کارشناس بین‌الملل درخصوص رفتار ایران درصورت بازگشت خودکار تحریم‌ها گفت: اگر این تحریم‌ها به‌صورت خودکار بازگردد، واکنش ایران بستگی به تصمیمات دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی خواهد داشت. این تصمیمات می‌تواند از اقدامات حقوقی تا خروج از معاهده NPT، یا حتی ممانعت از ورود بازرسان آژانس متغیر باشد.
او معتقد است: از منظر امنیتی، سیاسی و حقوقی، مسئله بازگشت تحریم‌ها برای ایران مهم تلقی می‌شود. اما از نظر دیپلماتیک نیز همکاری با روسیه، چین و کشورهای همسایه در دستور کار ایران قرار خواهد گرفت. به نظر می‌رسد در حالی‌که ایران سطحی از تنش را افزایش خواهد داد، در عین حال مسیر دیپلماسی را هم کاملاً نخواهد بست تا امکان رسیدن به مبنایی مشترک با اروپا وجود داشته باشد.
کریمی عنوان کرد: اروپایی‌ها با طرح مجدد پیشنهاد تمدید مهلت مکانیسم برگشت‌پذیری سعی دارند تا «حسن نیت» خود را نشان دهند. با این حال، ما به چنین حسن نیتی اهمیتی نمی‌دهیم، چرا که اساساً این اقدام به لحاظ حقوقی مشروع نیست، هرچند ممکن است از منظر فنی یا مکانیکی امکان‌پذیر باشد.
او در پایان تاکید کرد: واقعیت این است که دیپلماسی برای ایران تمام نخواهد شد، اما دیپلماسی هسته‌ای با اروپا در همان روزی که این مکانیسم فعال شود، به پایان می‌رسد. آن روز، روز پایان هرگونه نقش‌آفرینی اروپا در معادلات برجام و مسائل هسته‌ای ایران خواهد بود. این همان چیزی است که اکنون هم اروپایی‌ها را آزار می‌دهد؛ چرا که آنها تا حد زیادی از معادلات مهم بین‌المللی، به‌ویژه توسط ایالات متحده، کنار گذاشته شده‌اند.
