اکوایران: این هفته از آن هفته‌هایی بود که حتی یک دیپلمات کارکشته را هم دچار سرگیجه می‌کرد: مذاکرات تجاری با چین، آتش‌بس بین هند و پاکستان، توافق آتش‌بس با حوثی‌ها، و مذاکرات هسته‌ای با ایران.
به گزارش اکوایران، هفته کذشته از آن هفته‌هایی بود که حتی یک دیپلمات کارکشته را هم دچار سرگیجه می‌کرد: مذاکرات تجاری با چین، آتش‌بس بین هند و پاکستان، توافق آتش‌بس با حوثی‌ها، و مذاکرات هسته‌ای با ایران. این‌ها در کنار آزادی یکی از گروگان‌ها در غزه، چارچوب جدید تجاری با بریتانیا، و چشم‌انداز وسوسه‌انگیز پایان دادن به جنگ روسیه در اوکراین قرار گرفتند.
به نوشته بلومبرگ، برای حامیان رئیس‌جمهور دونالد ترامپ، این رویدادها نشانه‌ای از آن است که سیاست‌های صریح و تهاجمی «اول آمریکا» در حوزه خارجی و تجاری، نتایجی بهتر و سریع‌تر از آن‌چه رؤسای‌جمهور پیشین حتی تصورش را می‌کردند، به بار آورده است.
در عین حال، عناصر کلیدی همچنان در موضوع ایران و همچنین اوکراین حل‌نشده باقی مانده‌اند. روسیه تاکنون از پذیرش آتش‌بس خودداری کرده و هند نیز برخی از ادعاهای ایالات متحده درباره نقش این کشور در تلاش‌های میانجی‌گرانه را رد کرده است. دولت ترامپ، همراه با دیگر هنجارها، سنت دیپلماسی مبتنی بر اجماع‌سازی تدریجی با متحدان یا میان دشمنان را کنار گذاشته و در عوض ترجیح داده مذاکرات را به‌صورت علنی و بلادرنگ انجام دهد.
اشتیاق برای نشان دادن نتیجه
در مجموع، تحرکات اخیر نشان‌دهنده کاخ سفیدِ مشتاقی است که می‌خواهد نشان دهد پس از ۱۰۰ روز نخستِ پرتنش و پرنوسان، که با آشفتگی در بازارهای جهانی بر سر تعرفه‌ها همراه بود، حالا در حال چرخش به‌سمت حل‌وفصل بحران‌هایی است که ترامپ وعده داده بود اگر دوباره انتخاب شود، به‌راحتی آن‌ها را حل خواهد کرد.
کوری شاکه، عضو ارشد اندیشکده «انستیتوی امریکن اینترپرایز» و از مقامات پیشین دولت جورج دبلیو بوش، می‌گوید: «یک نقطه مشترک در این رویکرد وجود دارد، و آن هم تمایل به دستیابی به یک توافق چشمگیر رسانه‌ای است، تقریباً بدون توجه به این‌که مفاد آن توافق چه باشد». شاکه افزود: «مثلاً آن‌ها برنامه‌ریزی مرحله‌به‌مرحله‌ای برای صلح در غزه ندارند. آن‌ها فقط ایده‌هایی را مطرح می‌کنند تا ببینند واکنش‌ها چیست.»
روز دوشنبه، ترامپ از نتایج مذاکرات تجاری اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری، با چین در سوئیس به‌عنوان یک «ریسِت کامل» یاد کرد. با این حال، او اشاره نکرد که این کاهش تنش‌ها بر سر تعرفه‌ها تقریباً تمام خواسته‌های اصلی پکن را برآورده کرده، اما همچنان دو اقتصاد بزرگ جهان درگیر اختلافات بر سر جنگ تجاری‌ای هستند که خود ترامپ آغاز کرده است.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که ترامپ جهان را بیش از هر زمان دیگری به صلح در منازعاتی که نسل‌ها به طول انجامیده‌اند نزدیک کرده است. جیمز هیویت، سخنگوی شورای امنیت ملی، نیز گفت رأی‌دهندگان به او «اعتماد کرده‌اند تا منافع آمریکا را پیش ببرد». هیویت افزود: «رئیس‌جمهور ترامپ مرد عمل است، نه مرد بوروکراسی.»
آزمودن رویکردهای نو
طرفداران سبک ترامپ، این را نشانه تمایل او به آزمودن رویکردهای نو برای حل چالش‌هایی مانند تهاجم روسیه به اوکراین یا درگیری بین اسرائیل و حماس می‌دانند.
فرد فلیتز، که در نخستین دولت ترامپ عضو شورای امنیت ملی کاخ سفید بود و اکنون معاون مؤسسه سیاست‌گذاری «اول آمریکا» است، می‌گوید: «ترامپ از ژانویه تاکنون، واقعاً قالب سنتی دستگاه سیاست خارجی را در مواجهه با برخی چالش‌های دشوار جهانی شکسته است؛ چالش‌هایی که دیگر رهبران، به‌ویژه بایدن و دولتش، قادر به مدیریت آن‌ها نبودند.»
سبک غیرمتعارف ترامپ از پیش از آغاز ریاست‌جمهوری‌اش مشهود بود، زمانی که فرستاده اصلی خود، استیو ویتکاف (سرمایه‌گذار املاک)، را برای مذاکره درباره آتش‌بس موقت در غزه روانه میدان کرد. ویتکاف از آن زمان تاکنون به چهره محوری در مذاکرات مربوط به جنگ اوکراین و برنامه هسته‌ای ایران تبدیل شده و وظایفی را بر عهده گرفته که به‌طور سنتی بر عهده وزیر خارجه یا مشاور امنیت ملی کاخ سفید است.
دنیس راس، نماینده پیشین کاخ سفید در امور خاورمیانه در دولت بیل کلینتون و عضو کنونی مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، می‌گوید: «در تلاش‌های ترامپ برای پایان دادن به جنگ‌های اوکراین و غزه، در حال حاضر بیشتر پتانسیل دیده می‌شود تا نتیجه ملموس.» به گفته راس، برای ترامپ «تجارت و معامله‌گری اولویت دارند، و اولویت اصلی او، آن چیزی است که خودش به‌عنوان منافع آمریکا تعریف می‌کند.»
تسریع تحولات
از سوی دیگر، به گفته ولی نصر، مشاور پیشین وزارت خارجه آمریکا و استاد دانشگاه جان هاپکینز، برخی دینامیک‌های تحولات خاورمیانه به یکدیگر مرتبط‌اند و سفر ترامپ به عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر به تسریع این روندها کمک کرده است.
ولی نصر توضیح داد که برای مثال، توافق با حوثی‌ها – که با کمک عربستان سعودی حاصل شد – از دید تهران و واشنگتن برای پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای ضروری بود. همچنین، آتش‌بس با حوثی‌ها برای مذاکرات قطر و آمریکا درباره غزه اهمیت داشت و آرامش لازم برای سفر ترامپ را فراهم کرد.
حتی متحد دیرینه آمریکا، اسرائیل، نیز از برخی تحولات غافلگیر شد. در مذاکرات مربوط به توقف حملات حوثی‌ها به کشتی‌ها در آب‌های اطراف یمن، تنها شناورهای آمریکایی مشمول توافق شدند، در حالی که اسرائیل هدف اصلی این حملات بوده است. همچنین آزادی گروگان آمریکایی، ادن الکساندر، توسط حماس در روز دوشنبه، در اسرائیل با ترکیبی از آسودگی و خشم مواجه شد، چرا که اینگونه به نظر می‌رسد که سرنوشت فردی دارای تابعیت آمریکایی، بر سرنوشت دیگر گروگان‌های اسرائیلی ترجیح یافته است.
ترامپ همچنین بیش از اغلب رؤسای‌جمهور پیشین خود، راحت و آشکار سیاست خارجی را با مسائل اقتصادی در هم می‌آمیزد و تهدیدهای تجاری یا سرمایه‌گذاری‌های کلان را هم‌زمان با مذاکرات آتش‌بس میان روسیه و اوکراین مطرح می‌کند.
برنت سدلار، پژوهشگر ارشد در اندیشکده محافظه‌کار «بنیاد هریتیج» می‌گوید: «ما در حال استفاده از همه اهرم‌های آمریکا برای رسیدن به توافق‌های بهتر و نتایج بهتر برای ایالات متحده هستیم.»
این همان رویکردی است که دولت ترامپ در مواجهه با بحران هند و پاکستان در پیش گرفت. رئیس‌جمهور به‌صراحت اعلام کرد که از تجارت و تعرفه‌ها برای مهار تنش میان دو کشور استفاده خواهد کرد.
ترامپ روز دوشنبه در کاخ سفید گفت: «اگر این وضعیت را متوقف نکنید، هیچ‌گونه تجارتی نخواهیم داشت. و ناگهان آن‌ها گفتند “فکر کنم باید متوقفش کنیم.” و این کار را کردند. دلایل زیادی برای این تصمیم‌شان داشتند، اما تجارت یکی از مهم‌ترین آن‌ها بود». او افزود: «هیچ‌کس واقعاً از تجارت به شکلی که من استفاده کردم بهره نبرده، این را با اطمینان می‌گویم.»
