برگ برنده شاهزاده در واشنگتن؛ بن سلمان آخرین صفحه فصل دشوارش را ورق می‌زند؟

به گزارش اکوایران، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، که از بابت  موفقیت  در میانجی‌گری آتش‌بس در غزه سرخوش است، اعلام کرده که می‌تواند به زودی یک پیروزی بزرگ دیگر در سیاست خارجی به دست آورد: متقاعد کردن عربستان سعودی برای به رسمیت شناختن اسرائیل تا پیش از پایان سال میلادی جاری. با این همه،  پیش‌بینی می‌شود که در تحقق آن  ناکام خواهد شد، چرا که ولیعهد عربستان سعودی، محمد بن سلمان، که در حال برنامه‌ریزی برای اولین سفر خود به ایالات متحده در هفت سال گذشته است، اولویت‌های فوری‌تری  را در نظر دارد.

برگ برنده  شاهزاده در واشنگتن

به نوشته نیویورک‌تایمز، بسیاری از تحلیل‌گران متعتقدند  برقراری روابط با اسرائیل برای بن سلمان یک هدف دور از دسترس است. به گفته منابع آگاه، در دستور کار شاهزاده سعودی برای این سفر رسمی که گفته می‌شود برای اواسط نوامبر هماهنگ شده، یک پیمان دفاعی مشترک قرار دارد که انتظار می‌رود عربستان سعودی و ایالات متحده آن را امضا کنند.گفته می‌شود  این پیمان مشابه توافق امنیتی اخیر ایالات متحده با قطر خواهد بود.

به گفته این منابع، عربستان سعودی هم‌چنین خواهان جنگنده‌های رادارگریز اف-۳۵ – پیشرفته‌ترین جت‌های جنگنده آمریکایی – برای خدمت در نیروی هوایی این پادشاهی است. هم‌چنین،  مقامات سعودی به شدت پیگیر این هستند  که کار  توافقی را پیش ببرند  که به این کشور امکان دسترسی به فن‌آوری آمریکایی برای توسعه یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی را می‌دهد.

دستیابی به یک توافق هسته‌ای و یک توافق دفاعی -حتی اگر آن‌طور که شاهزاده خواسته به  تصویب کنگره نرسد-  برای بن سلمان یک برد  قابل توجه محسوب می‌شود.

تنها اهرم جدی باقی‌مانده

دولت بایدن در هر دو زمینه در حال مذاکره با ریاض بود، اما اصرار داشت که در ازای چنین معاهداتی، عربستان سعودی  روابط خود را با اسرائیل عادی‌سازی کند. مذاکرات در این زمینه‌ها  پس از آغاز جنگ در غزه و خشم عمومی از اسرائیل در خاورمیانه متوقف شد.

با این همه، این موضوع مانع از ادامه  تلاش‌های از سوی ترامپ نخواهد شد. او در مصاحبه‌ای با مجله تایم در ۱۵ اکتبر گفت که معتقد است به توافقی که بر اساس آن عربستان سعودی با اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار کند، «بسیار نزدیک» است و پیش‌بینی کرد که این اتفاق تا پایان سال رخ خواهد داد. او در مصاحبه‌ای با فاکس بیزینس در ماه اکتبر با اشاره به درگیری در غزه گفت: «آن‌ها نمی‌توانستند این کار را در طول جنگ انجام دهند». اکنون، با توجه به برقراری  آتش‌بس شکننده در غزه، او ادعا کرد که  این موضوع اتفاق خواهد افتاد.

با این حال، به باور علی شهابی، تحلیل‌گر سیاسی اهل  سعودی که به رهبری این پادشاهی نزدیک است،  ایجاد روابط رسمی بین دو طرف تا پایان سال «عملاً غیرممکن» به نظر می‌رسد، «مگر اینکه تغییر معجزه‌آسایی در اسرائیل رخ دهد».  به گفته شهابی، بن سلمان  ۴۰ ساله، عادی‌سازی را منوط به برداشتن «گامی بزرگ و برگشت‌ناپذیر به سوی تاسیس یک کشور فلسطینی» از سوی اسرائیل می‌داند. او افزود: «توافق عربستان و اسرائیل تنها اهرم جدی باقی مانده برای یک کشور عربی است که می‌تواند از آن به نمایندگی از فلسطینی‌ها استفاده کند. پادشاهی سعودی می‌خواهد از این کارت برای حل دائمی مشکل به نفع ثبات منطقه‌ای که مدت‌هاست دست‌نیافتنی است، استفاده کند».

اظهار آرزو

با این حال، تحقق این امر در شرایط فعلی بسیار بعید است زیرا بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، و سیاستمداران راست افراطی حاضر در ائتلاف او گفته‌اند که از تاسیس یک کشور فلسطینی حمایت نخواهند کرد. بسیاری از اسرائیلی‌ها هم پس از    جنگ  با این دیدگاه موافقند. برای آن‌ها، رابطه با عربستان سعودی به اندازه اطمینان از عدم تشکیل یک کشور فلسطینی مهم نیست.

بدر السیف، استادیار تاریخ در دانشگاه کویت، گفت وقتی ترامپ در مورد تغییر قریب‌الوقوع بین عربستان سعودی و اسرائیل سخن گفت، او را به یاد یک مربی زندگی انداخت که سعی می‌کند آرزوهایش را اظهار کند. او افزود «فقط پرداختن به ریشه‌های اصلی» درگیری اسرائیل و فلسطین می‌تواند این امر را محقق کند.

این موضوع  تا حدودی تحت تاثیر دیدگاه‌های شهروندان سعودی است. یک نظرسنجی که در اواخر سال ۲۰۲۳ انجام شد، نشان داد که سعودی‌ها به شدت با روابط با اسرائیل مخالف هستند و دولت هم‌چنان  هنگام تصمیم‌گیری، افکار عمومی را در نظر می‌گیرد.

مطرود؛ آخرین صفحه  یک فصل دشوار

برای ولیعهد سعودی، سفر رسمی به ایالات متحده یک رویداد مهم خواهد بود. او آخرین بار در سال ۲۰۱۸ طی یک تور سه هفته‌ای مجلل به آمریکا، نه تنها با ترامپ، بلکه با غول‌های تجاری و رسانه‌های آمریکایی نیز ملاقات کرد. او پیامی در مورد تنوع اقتصادی و تحول اجتماعی این پادشاهی نفت‌خیز، از جمله حقوق بیشتر برای زنان، منتشر کرد. اما تنها چند ماه‌ بعد، مأموران سعودی، جمال خاشقجی، ستون‌نویس واشنگتن پست و نویسنده تبعیدی سعودی را در کنسولگری پادشاهی در استانبول کشتند و تکه‌تکه کردند. 

بدین ترتیب، شاهزاده محمد با رسوایی بین‌المللی روبرو شد. سازمان سیا به این نتیجه رسید که ولیعهد دستور قتل خاشقجی را صادر کرده است. بسیاری از رهبران جهان و چهره‌های تجاری که زمانی از او استقبال می‌کردند، اکنون از او دوری می‌کردند. شاهزاده محمد هرگونه نقشی در این قتل را انکار کرد، در حالی که مسئولیت نمادین خود را به عنوان حاکم بالفعل کشور پذیرفت. با این حال، انتقاد جهانی از شاهزاده دوام چندانی نداشت و ظرف چند ماه، مدیران بانکی آمریکایی به تدریج به عربستان بازگشتند. در نهایت،  در سال 2022، رئیس‌جمهور وقت  آمریکا، جو بایدن،  برای دیدار با شاهزاده به عربستان سعودی سفر کرد و مشت‌هایشان را به هم کوبیدند.

از آن زمان تا کنون، شاهزاده محمد به ایالات متحده بازنگشته است. هواداران او می‌گویند سفر برنامه‌ریزی شده آتی او آخرین صفحه یک فصل دشوار را برای او ورق خواهد زد. اکنون، آن‌ها می‌گویند، او یک وزنه سیاسی سنگین است که نادیده گرفتنش غیرممکن است.

دیگر درس زندگی نمی‌دهیم!

در ماه مه، ترامپ عربستان سعودی را به عنوان مقصد اولین سفر بزرگ خارجی خود در دوره دوم ریاست جمهوری خود انتخاب کرد. او از تلاش‌های ولیعهد سعودی برای بازسازی این پادشاهی تمجید کرد و خطاب به  مقامات و تجار سعودی اعلام کرد که ابرقدرت جهان دیگر «به شما درس زندگی نخواهد داد».

مجمع سالانه سرمایه‌گذاری ریاض در هفته گذشته، با حضور هزاران بانکدار، مقام، مدیر و کارآفرین برگزار شد. این اجلاس دریچه‌ای به سوی اولویت‌های او گشود. این مجمع شامل دوازده میزگرد در مورد هوش مصنوعی بود. مجموعه‌ای از مقامات سعودی در مورد پروژه‌های عظیم شاهزاده محمد و استراتژی جدید او برای صندوق ثروت ملی عظیم پادشاهی صحبت کردند.

با این حال، در این مجمع، تقریباً هیچ صحبتی از سرمایه‌گذاری در غزه یا بازسازی آن – تلاشی که ترامپ امیدوار است عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج فارس را به رهبری آن متقاعد کند- نشد. و تنها اظهارات روی صحنه در مورد عادی‌سازی روابط با اسرائیل از سوی دینا پاول، معاون سابق مشاور امنیت ملی رئیس جمهور ترامپ، مطرح شد -او از توافق‌نامه ابراهیم، ​​توافق‌نامه‌ای در سال ۲۰۲۰ که در آن امارات متحده عربی و بحرین با اسرائیل روابط برقرار کردند، تمجید کرد.

سال‌هاست که  ترامپ ابراز تمایل کرده است که عربستان سعودی به این توافق‌نامه‌ها بپیوندد.به گفته  یاسمین فاروق، مدیر پروژه خلیج فارس و شبه جزیره عربستان در گروه بین‌المللی بحران،   عربستان سعودی «بارها و بارها روشن کرده است که برای تحقق چنین توافقی باید کشور فلسطین وجود داشته باشد».  فاروق افزود، این بدان معنا نیست که عادی‌سازی روابط برای عربستان سعودی کاملاً منتفی است. او افزود، تا زمانی که دولت‌های خلیج فارس با ایجاد روابط با اسرائیل، برای جلب نظر واشنگتن تلاش کنند، «عادی‌سازی همیشه روی میز خواهد بود».