درحالی‌که روزنامه «دنیای‌اقتصاد» سال گذشته پیش‌بینی می‌کرد، قطعی برق روی یک تابع نمایی است و هر سال وضعیت بدتر از سال قبل خواهد شد به‌گونه‌ای‌که در عرض چند سال به جای اعلام زمان خاموشی به اعلام زمان روشنی خواهیم رسید، مقامات مسوول در همین زمستان گذشته مدعی بودند، تابستان۱۴۰۴ مشکل برق وجود نخواهد داشت. اما هنوز تابستان نیامده و قطع برق شروع شده است.
چرا مقامات می‌توانند این‌گونه وعده و وعید دهند؛ درحالی‌که در زمان ادای آن همه می‌دانند رخ نمی‌دهد و چند ماه بعد هم عملا مهمل بودن آن اثبات می‌شود؟ چرا هیچ‌کس عذرخواهی نمی‌کند؟ چرا هیچ‌کس مؤاخذه نمی‌شود؟ آیا کشور ظرفیت حل عقلانی مشکلاتش را از کف داده و تنها وعده و وعید است که می‌تواند آرامش‌بخش باشد؟ شاید از همین روست که کسی مؤاخذه نمی‌شود و روند وعده‌های دست‌نایافتنی ادامه می‌یابد. وضعیت کنونی حتی توجیهی شده برای برخی از تکنوکرات‌های معقول تا با وجود عدم حل مسائل زیرمجموعه خود، همچنان مشتاق ادامه کار خود باشند.
به این معنی که وقتی مشکل بر گردن جهت‌گیری کلان کشور می‌افتد، مقام مسوول به راحتی می‌تواند باز نشدن گره‌های حوزه کاری خود را به آن دلیل و به آن بهانه گره بزند و دیگر چه جایی برای سوال از عملکرد خود؟ این واقعیت می‌تواند تا سطوح پایین جامعه رخنه کند و از همین روست که نگارنده معتقد است، جامعه ما هر روز که از رشد و توسعه‌ای که ظرفیت‌های خدادادی می‌توانست برای ما رقم بزند، دور شود و هر روز که یک گام به فقر بیشتر نزدیک شویم، به‌همان اندازه از منظر اخلاقی نیز تهی می‌شویم. در اینجا بحث بر سر این نیست که فقر باعث افت اخلاق در جامعه می‌شود، بلکه بحث بر سر این است که خود فقری که در آن گرفتار می‌شویم از سر تهی شدن اخلاق و چشم‌پوشی از وضعیتی است که در آن گرفتار شده‌ایم و به سادگی آن را به تصمیماتی حواله می‌دهیم که خارج از اراده ماست! حرکت به سمت اخلاق و مسوولیت‌پذیری در هر سطح می‌تواند، وضعیت ما را دگرگون کند. مثلا در مورد برق، اگرچه تحریم و عدم مراوده با شرکت‌های خارجی در این حوزه بر ناترازی در حال افزایش این صنعت موثر است و مسوولان باید بر این نکات پافشاری کنند، اما اینکه این صنعت به شکل ماهوی اقتصادی نیست، در دست مسوولان مستقیم این حوزه است. این عامل را به هیچ شکلی نمی‌توان توجیه کرد که توجیه آن یک امر غیراخلاقی است.
اینکه وقتی ناترازی برق در حال گسترش است و مسوولان این حوزه بدون امکان مانع شدن از بدتر شدن وضعیت، مدعی باشند، باید خدا را شکر کرد که مانند برخی از کشورهای دیگر نیستیم که حتما منظور کوبا و کره‌شمالی و کشورهایی از این دست است، دقیقا اقدامی ضداخلاقی را به شکلی واضح و آشکار به پیش می‌برند. امر اخلاقی مسوولیت‌پذیری است و در این مورد باید صنعت تولید برق اقتصادی شود و بازاری تا حد ممکن رقابتی، برای آن ایجاد کرد. در همه جای دنیا، وقتی شما از کالایی بیشتر مصرف می‌کنید تولیدکننده آن کالا به شما تخفیف بیشتر می‌دهد. در مورد برق هم به همین شکل است. اما در ایران هرکس بیشتر مصرف کند، مؤاخذه می‌شود. چرا؟ چون تولید برق برای تولیدکننده اقتصادی نیست. گویی تولیدکننده مجبور است برق تولید کند.
معکوس شدن ارزش‌ها خود نشانه‌ای از غیراخلاقی شدن این جامعه است. اگر تولید برق اقتصادی بود ما به ازای تقاضای بیشتر، تولیدکننده سود بیشتری کسب می‌کرد و حاضر بود ظرفیت‌های تولیدش را افزایش دهد. اما دولت در ایران این صنعت را به جایی رسانده است که تولید در آن مشحون از ارزش‌های کمونیستی و نادیده گرفتن سود شخصی باشد. هم تولیدکننده باید از سود شخصی بگذرد هم مصرف‌کننده و دستگاه مسوول حوزه به‌زعم خود در حال ارسال پیامک‌های به ظاهر اخلاقی در عدم مصرف برق و بعد توبیخی است. برق یک نشانه است. اگر در سطوح دیگر امر اخلاقی رعایت نمی‌شود، دلیل بر عدم رعایت ما نیست. باید مسوولیت‌پذیر بود. اگر کشور بتواند ناترازی برق را مرتفع سازد، اگر تولید و مصرف دستوری خاتمه یابد، اگر سود شخصی در تولید برق و کسب مطلوبیت در مصرف آن در جهت‌گیری سیاستی این حوزه مورد وثوق قرار گیرد، می‌توان امید بست که کشور قادر است مشکلات عدیده‌ای را که امروز با آن دست به گریبان است، مرتفع سازد. برق تنها یک نشانه است.
منبع: سرمقاله روزنامه دنیای اقتصاد – سه‌شنبه 23 اردیبهشت 1404
