«اکو» یکی از پایدارترین جریان های تبادل کالا در دنیا محسوب می شود؛ هرچند عضویت ترکیه در ناتو، قراردادهای نظامی و اقتصادی اخیر پاکستان و امریکا، فعالیت های اسرائیل بعضاً چالش هایی برای همکاری اعضای اکو ایجاد کرده

حسن حسن‌خانی، پژوهشگر اقتصاد بین‌الملل، در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین در خصوص چهارمین نشست وزیران کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو) که امروز، سه‌شنبه در محل سالن اجلاس سران کشور برگزار شد، و فرصت‌های پیش‌رو اظهار کرد: اکو یکی از ریشه دارترین سازمان های منطقه ای غرب آسیاست و تنها نهادی است که دبیرخانه دائمی آن از ابتدا در ایران ایجاد شد. اما به دلایل سیاسی و بعضاً اقتصادی در طول زمان دستخوش فراز و فرودهایی شده که در سال های اخیر مجدداً نگاهها به سمت آن معطوف شده است. اعضای اکو در مهمترین مسیر انتقال کالا در جهان (مسیر تجاری چین ـ اروپا) قرار دارند که یکی از پایدارترین جریان های تبادل کالا در دنیا محسوب می شود. حجم تجارت میان اروپا و چین در سال 2020 (قبل از آغاز جنگ اوکراین) حدود 800 میلیارد دلار در سال بوده که این میزان در سال 2022 (سال پس از آغاز جنگ) نه تنها کاهش نیافته بلکه حدود 5 درصد افزایش نیز داشته است.

او ادامه داد: کشورهای عضو اکو نیز از منظر سیاسی دستکم طی سه دهه اخیر همگرایی نسبتاً پایداری با یکدیگر از خود نشان داده اند. البته عضویت ترکیه در ناتو، قراردادهای نظامی و اقتصادی اخیر پاکستان و امریکا، فعالیت های شیطنت آمیز رژیم اشغالگر قدس در منطقه آسیای مرکزی و در حوزه جغرافیایی بین ایران و روسیه، بعضاً چالش هایی برای همکاری اعضای اکو ایجاد کرده اما ریشه دار بودن روابط این سازمان منطقه ای سبب شده تا پیوند میان اعضا همچنان از استحکام قابل توجهی برخوردار باشد. 

اجلاس سران اکو در اسلام آباد در سال 2017 نقطه عطفی بر گسترش همکاری اعضا به خصوص در حوزه زیرساخت های اقتصادی بود که در قالب توافقات کریدوری و مبادلات کالایی نمایان است. 

به گفته حسنخانی، اکو بیش از 7 درصد جمعیت جهان را در اختیار دارد اما سهم اعضای آن از تجارت در جهان کمتر از 4 درصد است. همچنین حجم تجارت میان اعضای اکو در حال حاضر کمتر از 10 درصد کل تجارت منطقه غرب آسیاست. این موارد شواهدی بر این موضوع اند که ظرفیت های اکو بسیار بیشتر از آن چیزی است که تاکنون به فعلیت رسیده است. 

 وی افزود: شاید بتوان چهار بندر گوادر، بندر چابهار، پایانه مرزی سرخس و ایستگاه راه آهن ادرین در ترکیه را مهمترین نقاط جغرافیایی اعضای اکو دانست. مثلثی که یک رأس آن در آب‌های آزاد، رأس دیگر آن در آسیای مرکزی و رأس دیگر در مجاورت بلغارستان و دروازه اروپا قرار دارد. در حال حاضر تنها 5 درصد کالاهای تولید شده در چین از مسیر ریل و از طریق روسیه به اروپا میرسد که ناگزیر است از لهستان عبور کند. جنگ اوکراین سبب شده تا لهستان مانع از حرکت حمل ریلی از مسیر روسیه شود. مسیری که بار را در فاصله 18 روز از چین به اروپا می برد. در حالی که مسیر دریایی دستکم 45 روز زمان می برد. نکته مهم مسیر حرکت بار از طریق ایران و سایر کشورهای آسیای مرکزی به ترکیه و اروپا هم کوتاه تر از 18 روز قابل طی طریق است و هم نیازی به تعویض بوژی ندارد.

او تاکید کرد:لذا به جرأت می توان کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی اکو را دروازه چین به اروپا دانست. ضمن این که میتوان آن را سدی در برابر پیشروی ناتو به شرق نیز تصور کرد. اگرچه ترکیه خود بزرگترین ارتش ناتو را در اختیار دارد اما در نزاع اوکراین و روسیه مواضع میانه ای اتخاذ نمود و اجازه نداد تنش سیاسی با روسیه از یک حد معینی فراتر رود. ضمن اینکه در ایام جنگ نیز هم مسیر عبور انرژی روسیه و هم مسیر عبور غلات از روسیه و اوکراین به دریای مدیترانه را فراهم نمود.

به نظر می رسد سازمان همکاری اقتصادی اکو در صورت هوشیاری و فرصت شناسی اعضا قادر است به تناسب کمرنگ شدن نقش و حضور امریکا در منطقه غرب آسیا، نقش پررنگ تر و موثرتری نسبت به گذشته در زمینه های اقتصادی و زیرساختی فراهم و منفعت جمعی ناشی از این افزایش نقش را نیز نصیب کشورهای عضو نماید. در این راستا تلاش دولت های سیزدهم و چهاردهم بسیار ارزشمند و قابل توجه بوده است.