به گزارش اکوایران، طرح احتمالی قطر برای ارائه یک هواپیمای جت لوکس ۴۰۰ میلیون دلاری به ایالات متحده برای استفاده به‌عنوان «ایر فورس وان»، نشان می‌دهد که این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس چگونه سال‌هاست که فراتر از وزن ژئوپلیتیکی‌اش، قدرت دیپلماتیک اعمال کرده؛ پول زیادی دارد و مایل است آن را خرج کند.
اغوای بوئینگ
به نوشته وال‌استریت ژورنال، حاکمان سلطنتی قطر میلیاردها دلار از درآمدهای عظیم گاز طبیعی کشورشان را صرف نهادهای آمریکایی کرده‌اند — عمدتاً ارتش و دانشگاه‌ها — و هم‌زمان هزینه‌های فزاینده‌ای برای لابی‌گری به‌منظور جهت‌دهی سیاست‌های آمریکا به نفع خود صرف کرده‌اند.
گروهی فزاینده از جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها از پیگیری این معامله از سوی رئیس‌جمهور ترامپ انتقاد کرده‌اند و آن را موجب نگرانی‌های امنیت ملی می‌دانند. اما ترامپ از پیشنهاد قطر دفاع کرده و گفته اگر آن را نپذیرد، «احمق» خواهد بود.
یکی از مقامات ارشد دولت روز چهارشنبه گفت که ترامپ امیدوار است این هواپیما تا پایان سال آماده استفاده باشد و قصدی برای کنار گذاشتن این طرح ندارد. او گفت: «این یک هواپیمای زیبا با قیمتی فوق‌العاده است؛ چه ایرادی دارد؟»
سخنگوی سفارت قطر در واشنگتن اعلام کرد که وکلای نظامی دو کشور در حال بررسی امکان انتقال هواپیما هستند. علی الانصاری گفت: «قطر قرار نیست در ازای این انتقال دولت-به-دولت، چیزی دریافت کند.» او افزود: «این اقدام بازتابی از رابطه امنیتی قوی میان قطر و آمریکاست.»
این اولین بار نخواهد بود که قطر یک جت لوکس را به یک کشور خارجی اهدا می‌کند.
ترامپ گفته که پیشنهاد قطر برای ارائه این هواپیمای لوکس “حرکتی فوق‌العاده” است و بعد از پایان دوران ریاست‌جمهوری‌اش، این هواپیما مستقیماً به کتابخانه ریاست‌جمهوری‌اش منتقل خواهد شد.
در سال ۲۰۱۸، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه اعلام کرد که امیر وقت قطر پس از شنیدن اینکه آنکارا به خرید یک هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ علاقه‌مند است، آن را به ترکیه اهدا کرده است.
نخست‌وزیر سابق قطر نیز یک بار در مصاحبه‌ای تلویزیونی گفته بود که امیر پیشین قطر جت شخصی بوئینگ ۷۴۷ خود را به علی عبدالله صالح، رهبر وقت یمن، هدیه داده است.
همچنین در سال ۲۰۰۰، یکی از اعضای خانواده سلطنتی قطر یک فروند دیگر از این نوع هواپیما را به شرکت هواپیمایی دولتی عراق اهدا کرد؛ این اقدام بنا بر گزارش رسانه‌های آمریکایی، به‌عنوان «ابراز همبستگی» با آن کشور و حاکمش، صدام حسین، انجام شد.
سرمایه‌گذاری‌ها و لابی‌گری
در برخی موارد، قطر در پرونده‌های مربوط به رشوه‌دهی به مقامات آمریکایی نیز در مظان اتهام قرار گرفته است.
از جمله، ماجرایی که به پایان کار سناتور سابق آمریکایی، رابرت منندز (از حزب دموکرات، ایالت نیوجرسی) منجر شد؛ او در ژانویه به ۱۱ سال زندان محکوم شد.
یکی از اتهامات او این بود که از موقعیت خود استفاده کرده تا قطر را متقاعد کند میلیون‌ها دلار از سرمایه‌های صندوق دولتی‌اش را به کسب‌وکار یک بازرگان نیوجرسی انتقال دهد، تاجری که صدها هزار دلار رشوه به منندز پرداخت کرده بود.
هیچ مقام قطری به سوء‌رفتار یا ارتکاب جرم متهم نشد.
پرونده دیگری در سال ۲۰۲۲ اندیشکده بروکینگز را تکان داد. در آن زمان اف‌بی‌آی درباره ادعاهایی تحقیق کرد مبنی بر اینکه ژنرال بازنشسته جان آلن، رئیس وقت این اندیشکده و فرمانده سابق نیروی دریایی، به طور پنهانی از مقامات امنیت ملی آمریکا و قانون‌گذاران خواسته بود از قطر در منازعه‌اش با دیگر کشورهای خلیج فارس حمایت کنند.
آلن از سمت خود در بروکینگز استعفا داد و وزارت دادگستری آمریکا در نهایت بدون طرح اتهام، پرونده را بست.
آلن هرگونه تخلف یا دریافت وجه بابت این تلاش‌ها را رد کرد و گفت که صرفاً در جهت منافع ملی آمریکا عمل کرده است.
نفوذ قطر؛ ثروت، دیپلماسی، و فراتر از آن
قطر ترکیبی از دیپلماسی اقتصادی متعارف (مانند خریدهای میلیارددلاری تسلیحات و تجهیزات) و اقدامات غیرسنتی‌تر را برای افزایش نفوذش به کار می‌گیرد، چیزی که به دلیل ثروت عظیم و جمعیت اندکش قدرتی دوچندان یافته است.
صندوق ثروت ملی قطر، به ارزش ۵۲۴ میلیارد دلار، معادل بیش از ۱.۵ میلیون دلار برای هر شهروند قطری دارایی در اختیار دارد.
روز چهارشنبه و هم‌زمان با سفر ترامپ، شرکت دولتی قطر ایرویز اعلام کرد که قصد دارد ۲۱۰ فروند هواپیمای بوئینگ خریداری کند، معامله‌ای که کاخ سفید ارزش آن را ۹۶ میلیارد دلار اعلام کرده است.
نتیجه این سیاست‌ها، تبدیل شدن کشوری به‌اندازه ایالت کنتیکت به بازیگری با نفوذی عجیب در واشنگتن است، کشوری که اکنون در میز مذاکرات بسیاری از مسائل ژئوپلیتیکی حضور دارد، در حالی که در شرایط عادی حتی به آن فکر هم نمی‌شد.
در سال‌های اخیر، قطر به‌طور فزاینده‌ای به مؤسسه ترامپ نیز نزدیک شده است.
ماه گذشته، یک وزیر قطری در کنار اریک ترامپ در مراسم رونمایی از پروژه ساخت یک مجموعه لوکس گلف با برند ترامپ شرکت کرد.
این مجموعه توسط یک شرکت خصوصی و در قالب یک پروژه بزرگ‌تر وابسته به دولت قطر در حال ساخت است.
به گفته یکی از مقامات قطری، توافق میان قطر و توسعه‌دهنده این پروژه، پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری بسته شده بود.
در همان بازه زمانی، صندوق سرمایه‌گذاری قطری به‌همراه یک صندوق اماراتی در تأمین ۱.۵ میلیارد دلار سرمایه برای صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی جرد کوشنر، داماد ترامپ نیز مشارکت کردند.
کوشنر گفته که به سرمایه‌گذارانش اطلاع داده بوده که نباید انتظار منافع سیاسی در ازای این سرمایه‌گذاری داشته باشند.
پایگاهی حیاتی در قلب منطقه
دلیل اصلی تلاش قطر برای کسب نفوذ بین‌المللی، موقعیت شکننده‌اش در منطقه‌ای مملو از درگیری است. کشوری کوچک در خلیج فارس، گیر افتاده میان دو قدرت منطقه‌ای یعنی عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران که همواره نگران محو شدن از نقشه است.
قطر برای تأمین حمایت غرب، هم‌زمان شبکه تلویزیونی الجزیره را تأسیس کرده که نفوذی گسترده در جهان عرب دارد، به کشورهای بزرگ اما فقیرتر کمک مالی کرده، و در اوج جنگ داخلی سوریه، از گروه‌های اسلام‌گرای شورشی حمایت مالی به عمل آورده است.
استراتژی قطر در قبال آمریکا، بر پایه یک پایگاه هوایی گسترده در قلب این کشور بنا شده است.
قطری‌ها از سال ۲۰۰۳ بیش از ۸ میلیارد دلار صرف توسعه و نگهداری پایگاه هوایی العدید کرده‌اند؛ پایگاهی که مقر فرماندهی مرکزی ایالات متحده (CENTCOM) و محل استقرار حدود ۱۰ هزار نیروی نظامی آمریکایی است که امکان اجرای عملیات نظامی آمریکا در سراسر خاورمیانه را فراهم کرده.
این پایگاه نقش حیاتی در عملیات چندده‌ساله آمریکا در عراق و افغانستان داشته، از جمله خروج نیروها در سال ۲۰۲۱، و همچنان یکی از نقاط کلیدی آمریکا در عملیات ضدتروریسم به‌شمار می‌رود.
سال گذشته، ایالات متحده با تمدید حضور در این پایگاه برای یک دهه دیگر موافقت کرد.
دونالد ترامپ قرار است روز پنجشنبه در این پایگاه خطاب به نیروهای آمریکایی سخنرانی کند و پس از آن، مرحله قطری سفر چهارروزه‌اش در منطقه را به پایان خواهد رساند.
الانصاری، سخنگوی سفارت قطر در واشنگتن، گفت قطر «شریکی غیرقابل جایگزین در حوزه امنیت و انرژی» برای آمریکاست و شراکت با دولت ترامپ را «بسیار ثمربخش» توصیف کرد.
او همچنین اظهار داشت آمریکا همیشه یکی از مقاصد کلیدی سرمایه‌گذاری قطر باقی خواهد ماند، سرمایه‌گذاری‌هایی که باعث ایجاد شغل برای آمریکایی‌ها می‌شود.
هم‌زمان با گسترش پایگاه هوایی العدید، قطر پرداخت به دانشگاه‌های بزرگ آمریکا برای راه‌اندازی پردیس‌هایی در خاک خود را آغاز کرد.
براساس داده‌های وزارت آموزش آمریکا، قطر اکنون بزرگ‌ترین تأمین‌کننده مالی خارجی دانشگاه‌های آمریکایی است و طی ۱۵ سال گذشته بیش از ۶ میلیارد دلار از طریق هدایا یا قراردادها به دانشگاه‌هایی نظیر کرنل، جورج‌تاون، و نورث‌وسترن پرداخت کرده است.
بخش عمده‌ای از این مبالغ به پردیس‌هایی اختصاص دارد که در نزدیکی دوحه، پایتخت قطر، در منطقه‌ای به نام شهر آموزش (Education City) ساخته شده‌اند؛ جایی که شعبه‌های کوچکی از تگزاس ای‌اَند‌اِم و کارنگی ملون میزبان صدها دانشجوی قطری در ساختمان‌هایی مدرن و پیشرو هستند.
اما سطح بی‌سابقه تأمین مالی آموزش عالی از سوی قطر، به‌ویژه پس از آغاز جنگ غزه، هدف انتقاد جمهوری‌خواهان قرار گرفته است.
آنان مدعی‌اند که این پول‌ها از سوی قطر و دیگر کشورهای عربی، بر شیوه آموزش درباره اسرائیل و منطقه اثر می‌گذارند.
لیندا مک‌ماهون، وزیر آموزش، در بیانیه‌ای در تاریخ ۲۳ آوریل و در چارچوب فرمان اجرایی جدید برای افزایش نظارت بر هدایا و کمک‌های آموزشی خارجی، صراحتاً از قطر نام برد.
الانصاری این ادعا را رد کرد و گفت قطر هرگز در محتوای درسی دانشگاه‌های آمریکایی دخالت نکرده و هیچ تأثیری بر آن‌ها ندارد.
او این اتهامات را اطلاعات نادرست عمدی خواند که توسط کارزارهایی از بازیگران بدخواه پخش شده تا روابط قطر و آمریکا را تضعیف کرده و نقش میانجی‌گری قطر در جنگ غزه را بی‌اعتبار کنند.
لابی‌گری و نفوذ سیاسی
در کنار این اقدامات، قطر هزینه‌های لابی‌گری خود در واشنگتن را نیز به‌طور چشمگیری افزایش داده است.
نقطه عطف این تلاش‌ها، بحران سال ۲۰۱۷ بود؛ زمانی که کشورهای همسایه خلیج فارس، با چراغ سبز ضمنی ترامپ در جریان سفرش به ریاض، تحریم‌های هوایی و تجاری علیه قطر وضع کردند.
قطر در واکنش، لابی‌گری در واشنگتن را شدت بخشید و با گروه‌های فشار متعددی وارد همکاری شد تا نظر قانون‌گذاران و کاخ سفید را جلب کند.
طبق اسناد فدرال، تعداد شرکت‌ها و افراد ثبت‌شده برای لابی‌گری در خدمت قطر اکنون به ۱۸ مورد می‌رسد که در سال ۲۰۲۴ مجموعاً بیش از ۶.۵ میلیون دلار هزینه داشته‌اند، از جمله چهار شرکت جدید تنها از ژانویه تاکنون.
لابیست‌های قطری به‌طور مرتب با کارمندان کنگره در تماس‌اند، درباره مسائلی چون جنگ غزه و امنیت، اطلاعات به‌روز می‌فرستند، پیام می‌دهند، و حتی مستقیماً با سناتورهایی چون لیندسی گراهام در تماس‌اند.
یکی از چهره‌های شناخته‌شده در این عرصه، پم باندی، دادستان کل سابق، است، که سخنگویش اعلام کرد او یادداشت وزارت دادگستری درباره تایید قانونی هدیه ۷۴۷ قطر را امضا کرده است.
باندی تا سال ۲۰۲۰ به نمایندگی از یک شرکت لابی‌گری، ماهی ۱۱۵ هزار دلار از قطر دریافت می‌کرد.
