ماه‌های اخیر برای دو ابرقدرت جهان، چین و آمریکا، دوران سختی بوده است.
دونالد ترامپ در روزهای اخیر اعلام کرد: «من احترام زیادی برای رئیس‌جمهور شی قائلم. فکر می‌کنم او هم مرا خیلی دوست دارد و برایم احترام قائل است.» رئیس‌جمهور آمریکا امید دارد با جذابیت و کاریزمای شخصی‌اش بتواند در دیدار با همتای چینی خود در ۳۰ اکتبر در کرۀ جنوبی، نتیجه مطلوبی بگیرد. این دیدار مهم‌ترین رویداد سیاسی سال خواهد بود؛ دو رهبر از سال ۲۰۱۹ تاکنون با یکدیگر نشست رسمی نداشته‌اند. بازارها انتظار فضایی مثبت دارند: شاخص سهام S&P 500 آمریکا در ۲۷ اکتبر به رکوردی تاریخی رسید و قیمت هر اونس طلا به زیر ۴،۰۰۰ دلار سقوط کرد. اما هر توافقی که اعلام شود، به‌احتمال زیاد آتش‌بس خواهد بود ــ‌نه پیمان صلح.
ماه گذشته برای این دو ابرقدرت، دوران سختی بود. در ۹ اکتبر، چین کنترل‌های گسترده‌ای بر صادرات عناصر نادر خاکی وضع کرد؛ عناصری که برای تولید همه‌چیز، از لوازم الکترونیکی مصرفی تا تجهیزات نظامی، ضروری‌اند. در پاسخ، ترامپ تهدید کرد از اول نوامبر تعرفه‌ای ۱۰۰ درصدی بر واردات چینی اعمال خواهد کرد (علاوه بر تعرفه‌های سنگین فعلی). در این میان، فهرست‌سیاه شرکت‌ها، هزینه‌های بندری و اختلاف بر سر دانۀ سویا نیز به تنش‌ها دامن زد. اصلاً همین که این دیدار برگزار می‌شود، نتیجۀ تلاش‌های آخر هفتۀ اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، و هه لیفِنگ، معاون نخست‌وزیر چین، در مالزی است.
در مذاکرات، سه سطح دشواری وجود خواهد داشت. ساده‌ترین سطح مربوط به تعرفه‌هاست؛ حوزه‌ای که آشکارا می‌شود در آن پیشرفت داشت. تعرفه‌ها مبادلات دو کشور را به‌شدت تحت فشار گذاشته‌اند (صادرات چین به آمریکا در سپتامبر نسبت به سال قبل ۲۷ درصد کاهش یافت). به گفتۀ بسنت، تهدید تعرفۀ ۱۰۰ درصدی دیگر «عملاً» از روی میز برداشته شده است. بستۀ تعرفه‌ای جداگانه‌ای که قرار بود از ۱۰ نوامبر اجرایی شود احتمالاً به تعویق می‌افتد. همچنین ممکن است تعرفۀ ۲۰ درصدی بر کالاهای چینی که برای مجازات نقش شرکت‌های آن کشور در تجارت فنتانیل طراحی شده بود، لغو شود (ترامپ در ماه ژوئیه گفته بود چین «گام‌های بزرگی» برای مهار جریان این ماده برداشته است). به گفتۀ ژائوپِنگ شینگ از بانک اِی‌اِن‌زِد استرالیا، حتی با این تخفیف‌ها نرخ مؤثر تعرفه بر کالاهای چینی همچنان بین ۲۰ تا ۳۰ درصد باقی خواهد ماند.
در مقابلِ کاهش نسبی تعرفه‌ها، چین احتمالاً متعهد می‌شود مقدار زیادی سویا از آمریکا بخرد (در سال‌های اخیر منبع اصلی تأمین خود را به برزیل منتقل کرده بود). سال گذشته، سویا بزرگ‌ترین کالای صادراتی آمریکا به چین بود و حدود 6/12 میلیارد دلار برای کشاورزان ایالت‌های میانۀ غربی آمریکا ــ‌که اغلب طرفدار ترامپ هستند‌ــ درآمد داشت. سویا برای افزایش پروتئین در خوراک دام استفاده می‌شود. اما چین امسال از خرید آن از آمریکا خودداری کرده بود. اکنون پذیرش خرید از آمریکا، امتیازی ارزان برای شی محسوب می‌شود؛ زیرا چین در اواخر سال که ذخایر دیگر کشورها تمام می‌شود، به هر حال به سویای آمریکایی نیاز خواهد داشت.
دیگر حوزه‌ای که احتمال توافق در آن وجود دارد، هزینه‌های بندری است. دو کشور می‌توانند بر سر لغو هزینه‌های اضافی که اخیراً بر کشتی‌های باری یکدیگر وضع کرده‌اند، توافق کنند. این احتمال هم وجود دارد که چین با انتقال بی‌دردسر نسخۀ آمریکایی تیک‌تاک ــ‌پلتفرم ویدئوی کوتاه تحت کنترل چین‌ــ به مالکان آمریکایی موافقت کند. پیشنهاد هر دو این موضوعات برای آقای شی آسان است و پیروزی‌های سیاسی راحتی برای او در داخل کشور به حساب خواهند آمد.
سطح دوم و دشوارتر مذاکرات می‌تواند شامل کنترل‌ها و محدودیت‌های جدید بر جریان کالا، مالکیت فکری و سرمایه میان دو کشور باشد. عناصر نادر خاکی نمونه‌ای از این مسئلۀ گسترده‌اند. بسنت ادعا کرده که چین اجرای رژیم کنترل صادرات عناصر نادر خود را برای یک سال «به تعویق می‌اندازد تا دوباره آن را بررسی کند». مقامات چینی هنوز اظهار نظری نکرده‌اند. اما با توجه به تسلط چین بر بازار عناصر نادر خاکی، بعید است که این کشور این طرح را به‌کلی کنار بگذارد. چن لانگ از مؤسسه پژوهشی پلنوم می‌گوید در ازای تعویق اجرای این طرح، چین احتمالاً از آمریکا انتظار دارد محدودیت‌های صادراتی خود را کمتر کند. آمریکا مدت‌هاست فروش نیمه‌هادی‌های پیشرفته را به چین ممنوع کرده است. هر توافقی که عملاً به‌معنی «دسترسی به عناصر نادر در برابر دسترسی به تراشه‌های پیشرفته» باشد، پیروزی بزرگی برای شی خواهد بود.
اما سخت‌ترین سطح مذاکرات، به حوزۀ ژئوپلیتیک مربوط می‌شود. ترامپ می‌خواهد روسیه جنگ در اوکراین را پایان دهد و ممکن است چین بتواند در این زمینه کمک کند. در مقابل، شی می‌خواهد ترامپ موضع خود را در قبال تایوان تغییر دهد؛ شاید با این بیان که او «با استقلال تایوان مخالف است» (در حال حاضر سیاست آمریکا صرفاً این است که از استقلال تایوان «حمایت نمی‌کند»). دست‌کم تاکنون هیچ نشانه‌ای از تمایل شی برای تشویق ولادیمیر پوتین به صلح دیده نشده است. تیم ترامپ می‌گوید آمریکا در ازای توافق تجاری، موضعش در قبال تایوان را تغییر نخواهد داد. با این حال، با توجه به غیرقابل پیش‌بینی بودن رئیس‌جمهور، این تضمین احتمالاً برای متحدان آسیایی آمریکا چندان اطمینان‌بخش نیست.
اگر توافقی حاصل شود که شامل ساده‌ترین زمینه‌های توافق باشد، ممکن است راه را برای سفر ترامپ به چین در اوایل سال آینده هموار کند. تنها در آن صورت شاید بخش‌های سخت‌تر مورد بررسی قرار گیرند. در هر حال، توقفی موقت در خصومت‌ها می‌تواند به سود هر دو طرف باشد؛ مثلاً فرصتی برای چین فراهم می‌کند تا نیروی انسانی لازم برای اجرای درست رژیم جدید صادرات عناصر نادر خود را پیدا کند. و آمریکا نیز می‌تواند راه‌های تازه‌ای برای ضربه زدن به چین آماده کند ــ‌مثلاً با محدود کردن صادرات قطعات هواپیما یا نرم‌افزارهای پیشرفتۀ طراحی تراشه.
تجربه نشان می‌دهد که هرگونه توافق میان این دو ابرقدرتِ به‌شدت بدبین به یکدیگر، دوام چندانی نخواهد داشت. امسال آتش‌بس‌های گوناگونی از هم گسیخته‌اند. آخرین توافق بزرگ میان دو رهبر نیز مرحلۀ اول توافق تجاری در سال ۲۰۲۰ بود. در روزهای اخیر، ادارۀ نمایندۀ بازرگانی ایالات متحده اعلام کرد تحقیقاتی را دربارۀ «عدم پایبندی آشکار» چین به آن توافق آغاز کرده است. همۀ این نشانه‌ها، خبر خوبی برای سرنوشت توافقی فراگیر میان آمریکا و چین نیستند.
منبع: اکونومیست
