هر ماه و هر سالی که میگذرد خبرهای نگرانکنندهتری از وضعیت منابع آبی کشور و موجودی ذخایر سدها شنیده میشود، این در حالیست که ایران همواره کشوری کمآب بوده و به نظر میرسد با توجه به این موضوع باید سیاستگذاریهایی در این خصوص متناسب با شرایط آبی و منابع در دسترس ایجاد شده باشد، اما این اتفاق نیفتاده و بیتوجهی به آن باعث شده آب به شرایط بحرانی برسد.
مهدی فصیحی هرندی، پژوهشگر حکمرانی و دیپلماسی آب در گفتوگو با اکوایران درباره دلایل این اتفاق معتقد است که خطای سیاستگذاری اتفاق افتاده. باور بر این بوده که چون شرب سهم زیادی از منابع آبی کشور را در اختیار ندارد، بنابراین با بحران مواجه نمیشود که این خطای سیاستگذاری بوده است.
او درباره اینکه بحران آبی که ایران اکنون با آن مواجه است، ناشی از کمبارشی بوده یا خطای مدیریتی هم میگوید: سهم بخش دوم یعنی خطاهای مدیریتی بیشتر بوده و حتی میتوان گفت که تمام نقش ناشی از مدیریت بوده است. چرا که کمبارشی در ایران چیز جدیدی نیست و روند نشان میداد که این اتفاق خواهد افتاد اما به آن توجهی نشد. این بیتوجهی باعث شده اکنون به به مرحلهای رسیدهایم که نه منابع آب زیرزمینی کشور میتواند کفاف شکاف بین منابع و مصارف را بدهد و نه آبهای سطحی.
فصیحی هرندی در خصوص دلیل ثمربخش نبودن روشهای تامین آب در کم کردن بحران هم با اشاره به اینکه دلیل اصلی این است که به خود مصرف و تقاضا بیتوجه شده میگوید: در بحث آب همواره به تامین توجه شده در حالی که همزمان باید به مدیریت تقاضا و مصرف هم توجه میشد.
او تاکید دارد که باید به بخش مصرف، رفتار مصرف، تغییر رفتار مصرف، هدررفت آب و … توجه میشد اما نشد.
پژوهشگر حکمرانی و دیپلماسی آب در خصوص اینکه آیا انتقال آب میتواند چالش کمآبی در منطقه هدف را کاهش دهد هم میگوید: یک دسیمتر مکعب آب بلاصاحب در کشور وجود ندارد این اصلی است که هر سیاستگذار باید به آن توجه کند. نکته دوم هم این است هر قطره آبی که از یک منطقه به منطقه دیگر منتقل میشود مسایل و مشکلات آن را با خود به مقصد منتقل میکند و حتی میتواند عامل شکلگیری تعارضات اجتماعی شود که همین تعارضات اجتماعی از موانع انتقال آب است.
از هدررفت آب به عنوان عاملی در بروز چالش آبی یاد میشود، فصیحی هرندی درخصوص این موضوع هم توضیح میدهد که موضوع هدررفت آب جهانی است و از آن با عنوان آب به حساب نیامده یاد میشود که 4 جز دارد. بخشی از آن ناشی از هدررفت فیزیکی است که به دنبال فرسودگی شبکه و … اتفاق میافتد. به بخشی دیگر از این آب به حساب نیامده، آب بدون درآمد گفته میشود که به دلیل هدررفت فیزیکی، خطای تجهیزات و … است.
او ادامه میدهد: بخشی دیگر مربوط به مصرفکنندگانی است که پولی به صورت رسمی برای مصرف آب پرداخت نمیکنند، همچون مساجد و بخشی از مصرف مدارس و بخشی دیگر هم آب دزدی است از 9 میلیارد مترمکعب آب شرب 500 میلیون متر مکعب آب دزدی در کشور وجود دارد.
او در ادامه با طرح سوالی مبنی بر اینکه سوال بنیادی همیشه این بوده که آیا قیمت صرفا میتواند عامل بازدارنده از مصرف بیرویه باشد یا نه؟ تاکید میکند که اگر فقط یک بعدی به این موضوع نگاه شود، جواب منفی است و اگر خلاقانه به آن نگاه شود، جواب مثبت است.
به اعتقاد فصیحی هرندی، تعرفهگذاری آب نیاز به روشهای خلاقانه و ترکیبی دارد، صرف افزایش قیمت و افزایش های سالانه چند درصدی نمیتواند پاسخگو باشد، به طور مثال این روش خلاقانه میتواند مدل تعرفه اعتباری اینترنت باشد، اگر مصرف از اعتبار بیشتر باشد باید دوباره حجم خریداری شود، میتوان از این طریق استفاده کرد.